Được sinh ra trong vòng tay yêu thương của gia đình, lớn lên trong lời dạy bảo của mẹ cha và bên cạnh các anh chị em dưới một mái ấm quả là niềm hạnh phúc đối với mỗi chúng ta. Tuy nhiên, trong cuộc sống không phải ai cũng may mắn được như vậy. Ở chương trình học môn Ngữ văn lớp 7, các bạn học sinh sẽ được tiếp xúc và làm quen với văn bản “Cuộc chia tay của những con búp bê” (tác giả: Khánh Hoài). Trong đó, hai anh em Thành và Thủy phải sống trong cảnh gia đình chia ly, mỗi người mỗi ngả.
Dưới đây là kiến thức cần nắm vững trong bài giảng của thầy Nguyễn Thanh Toàn – Giáo viên Ngữ văn tại Hệ thống Giáo dục HOCMAI tại buổi học livestream của Lớp học online Toán – Văn miễn phí cùng HOCMAI (lớp 6 – 9). Phụ huynh và các con cùng tham khảo, theo dõi nhé.
I/ Mục tiêu bài học
1. Kiến thức
– Nhận biết được một số yếu tố của truyện ngắn như: đề tài, chủ đề, cốt truyện, nhân vật,…
– Cách thể hiện nhân vật qua cử chỉ, hành động, lời thoại, suy nghĩ,…
– Tác dụng của việc sử dụng ngôi kể trong một câu chuyện.
2. Kỹ năng
– Hiểu và vận dụng lối kể tự sự kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm.
– Tóm tắt được văn bản một cách ngắn gọn.
3. Thái độ
– Biết thông cảm, sẻ chia với những hoàn cảnh không may mắn
– Trân trọng tình cảm anh em, tình cảm gia đình.
II/ Nội dung bài học
1. Tìm hiểu chung
– Tên tác giả: Khánh Hoài
– Tác phẩm: Viết năm 1992. Đạt giải Nhì trong cuộc thi thơ văn quốc tế về quyền trẻ em do Viện Khoa học giáo dục và tổ chức Cứu trợ trẻ em Thụy Điển tổ chức.
– Thể loại: Truyện ngắn – Kiểu văn bản: Văn bản nhật dụng
* Thầy Toàn giảng giải thêm: “Văn bản nhật dụng là kiểu văn bản viết về những vấn đề cần thiết, cấp bách ở trong xã hội. Ở trong tác phẩm này, tác giả đã viết về bảo vệ quyền trẻ em”
2. Khám phá kiến thức
2.1. Cốt truyện
a. Tóm tắt văn bản
Văn bản “Cuộc chia tay của những con búp bê” được thầy Toàn tóm tắt như sau, học sinh tham khảo để nhanh chóng nắm rõ nội dung chính bài học nhé:
(1): Bố mẹ chia tay, Thành và Thủy cũng phải mỗi người một ngả. Thủy về quê với mẹ, còn Thành ở lại với bố.
(2): Hai anh em nhường đồ chơi cho nhau khi phải chia đồ chơi theo yêu cầu của mẹ.
(3): Thành đưa em đến trường chia tay cô giáo và các bạn, Thủy đã rất đau đớn vì điều đó.
(4): Khi chia tay, hai anh em quyến luyến không muốn rời nhau.
(5): Trước khi lên xe, Thủy đã để lại cho anh cả hai con búp bê.
b. Ngôi kể – Lời người kể chuyện
Thầy Toàn nhắc lại kiến thức cho học sinh ghi nhớ:
– Ngôi kể: Là vị trí giao tiếp mà người kể dùng để kể chuyện
– Lời người kể chuyện: Là người dẫn dắt câu chuyện, kiểm soát câu chuyện
Khi học ở chương trình Ngữ văn lớp 6, các em sẽ thấy ngôi kể thứ nhất và ngôi kể thứ ba thường hay được sử dụng:
| Ngôi kể thứ nhất | Ngôi kể thứ ba |
| Khi xưng “tôi”, người kể trực tiếp kể ra những gì mình nghe thấy, những gì mình trải qua, trực tiếp nói ra suy nghĩ tình cảm của mình. | Khi gọi các nhân vật bằng tên của chúng, người kể tự giấu mình đi
=> Người kể kể tự do những gì diễn ra với nhân vật. |
Từ đây, ta dễ dàng nhận thấy câu chuyện “Cuộc chia tay của những con búp bê” đã sử dụng ngôi kể thứ nhất, nhân vật xưng “tôi”. Lời kể trong văn bản cũng chính là lời kể của nhân vật trong câu chuyện. Nhân vật chính là hai anh em Thành và Thủy.
=> Qua đó, trực tiếp thể hiện được ý nghĩ, tình cảm và tâm trạng của nhân vật, tăng tính chân thực cho câu chuyện.
2.2. Nhân vật
a. Giới thiệu
Thầy Toàn đã trích dẫn riêng một số đoạn giới thiệu nhân vật cho học sinh dễ theo dõi hơn, các em cùng đọc qua một lượt nhé:
“Mẹ tôi, giọng khản đặc, từ trong màn nói vọng ra:
– Thôi, hai đứa liệu mà đem chia đồ chơi ra đi.
Vừa nghe thấy thế, em tôi bất giác run lên bần bật, kinh hoàng đưa cặp mắt tuyệt vọng nhìn tôi. Cặp mắt đen của em lúc này buồn thăm thẳm, hai bờ mi đã sưng mọng lên vì khóc nhiều”.
“Gia đình tôi khá giả. Anh em tôi rất thương nhau. Phải nói em tôi rất ngoan. Nó lại khéo tay nữa…”
“Vậy mà giờ đây, anh em tôi sắp phải xa nhau. Có thể sẽ xa nhau mãi mãi. Lạy trời đây chỉ là một giấc mơ. Một giấc mơ thôi”.
Qua những đoạn văn trong bài học mà thầy Toàn đã trích dẫn riêng ra, có thể thấy gia đình của hai anh em Thành, Thủy là một gia đình khá giả. Hai anh em rất yêu thương nhau.
b. Hoàn cảnh
Hoàn cảnh gia đình lúc này là bố mẹ của Thành và Thủy chia tay. Hai anh em mỗi người mỗi ngả, phải chia đồ chơi ra.
=> Người đọc không khỏi xúc động trước hoàn cảnh trớ trêu mà hai anh em phải gánh chịu.
c. Hành động – Tâm trạng
* Trước khi chia đồ chơi:
| Hành động Tâm trạng |
Thành |
Thủy |
| Trước khi chia đồ chơi | – Thành giúp em học, đón em đi học về. | – Thủy vá áo cho anh.
– Tối nào Thủy cũng “võ trang” con Vệ Sĩ canh giấc ngủ cho anh. – Luôn đặt hai con búp bê cạnh nhau… |
| Hai anh em nắm tay nhau vừa đi vừa trò chuyện. | ||
| -> Tình anh em đằm thắm, trong trẻo. Coi búp bê như người bạn, người anh em thân thiết. -> Là những đứa trẻ ngoan, trong sáng, vị tha, nhân hậu. |
||
* Khi hay tin sắp xa nhau:
|
Hành động |
Thành |
Thủy |
| Hay tin sắp xa nhau |
– Cắn chặt môi – Nước mắt tuôn ra như suối |
– Run lên bần bật – Kinh hoàng, tuyệt vọng – Mắt buồn thăm thẳm – Bờ mi sưng mọng,… |
| -> Sự tuyệt vọng của hai anh em. | ||
* Khi chia đồ chơi:
|
Hành động |
Thành |
Thủy |
| Khi chia đồ chơi | – Thành đã nhường hết cho em. | – Thủy thương anh, sợ không có ai gác đêmcho anh ngủ nên nhường lại cho anh con Vệ Sĩ. |
| -> Rất mực gần gũi, quan tâm, yêu thương và sẵn sàng chia sẻ cùng nhau. | ||
* Thủy chia tay cô giáo và các bạn:
|
Hành động |
Thành |
Thủy |
| Chia tay lớp học | – Sửng sốt, ôm chặt lấy Thủy – Tặng sổ – bút… – Tái mặt |
– Kinh ngạc, sững sờ – Khóc thút thít – Nắm chặt tay |
| -> Tình thầy trò, bạn bè chân thành, sâu nặng. | ||
* Thành và Thủy khi phải chia tay nhau:
|
Hành động |
Thành |
Thủy |
| Chia tay nhau | – Khóc nấc, mếu máo – Đứng như chôn chân, nhìn theo bóng em |
– Như người mất hồn – Mặt xanh như tàu lá – Chạy vội vào nhà, lấy con Vệ Sĩ đặt lên giường anh – Khóc nấc, nắm tay anh dặn dò – Đặt con Em Nhỏ quàng tay con Vệ Sĩ |
| -> Cuộc chia tay đầy nước mắt. -> Tình anh em vẫn vẹn nguyên, đằm thắm. |
||
Tới đây, thầy Toàn gửi gắm đến cha mẹ và các con:
“Thành và Thủy là hình ảnh đại diện của rất nhiều đứa trẻ trong xã hội, sớm phải chịu cảnh gia đình chia cách. Qua hai nhân vật này, tác giả cũng gửi gắm đến người đọc những thông điệp ý nghĩa: Tổ ấm gia đình là điều vô cùng quý giá và đáng trân trọng. Bởi vậy, mỗi thành viên trong gia đình, đặc biệt là các bậc cha mẹ phải cố gắng gìn giữ, không nên vì bất cứ lí do nào mà làm tổn hại những tình cảm tự nhiên, trong sáng ấy”.
2.3. Chủ đề, đề tài
| Chủ đề | Khẳng định và ngợi ca những tình cảm tốt đẹp, trong sáng của trẻ thơ |
| Đề tài | Trẻ em |
3. Tổng kết – ghi nhớ
Cuối bài giảng, thầy Toàn không quên tổng kết lại toàn bộ những nội dung chính về nội dung và nghệ thuật nhằm giúp các bạn học sinh dễ nhớ, lâu quên. Theo đó, các em cần chú ý:
– Về nghệ thuật:
- Sử dụng ngôi thứ nhất
- Phù hợp với tâm lý nhân vật
- Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm.
– Về nội dung:
- Bảo vệ hạnh phúc gia đình.
- Trân trọng tình cảm anh, chị em trong gia đình
- Biết cảm thông và chia sẻ với những người có hoàn cảnh không may.
4. Luyện tập
Trước khi kết thúc bài giảng, thầy Toàn giao hai “nhiệm vụ” cho các bạn học sinh thực hiện để củng cố, nắm chắc bài học sau khi tiếp thu kiến thức. Đó là:
Câu 1: Tóm tắt ngắn gọn văn bản (5-7 câu)
Câu 2: Quan sát bức tranh trong sách giáo khoa và viết đoạn văn (5-7 câu) miêu tả tâm trạng của Thành khi “đứng như chôn chân xuống đất nhìn theo cái bóng nhỏ liêu xiêu của em, khi trèo lên xe”.
Trên đây là những kiến thức mà thầy Nguyễn Thanh Toàn hướng dẫn trong bài giảng “Cuộc chia tay của những con búp bê”, môn Ngữ văn lớp 7. Năm học mới đã chính thức bắt đầu, học sinh các lớp khối THCS có thể tham gia Lớp học online Toán – Văn miễn phí cùng HOCMAI (lớp 6 – 9) để chủ động kiến thức, tự tin đạt điểm số cao. Đây là lớp học livestream hoàn toàn MIỄN PHÍ cho tất cả học sinh các lớp 6 – 7 – 8 – 9 trên cả nước. Với mỗi buổi học, các em sẽ được trực tiếp tương tác với giáo viên, được hệ thống kiến thức trọng tâm và hướng dẫn giải các dạng bài tập. Đồng thời, các em cũng sẽ được định hướng, tư vấn lộ trình và kế hoạch học tập hợp lý, chuẩn bị cho chương trình môn Toán – Ngữ văn trong năm học mới 2021 – 2022.
>> ĐĂNG KÝ THAM GIA LÀM BÀI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC MIỄN PHÍ
VÀ NHẬN LỊCH HỌC TẠI ĐÂY <<
>> Để biết thêm thông tin chi tiết về khóa học, phụ huynh và học sinh hãy liên hệ Hotline 093 658 5812 hoặc ĐĂNG KÝ NGAY TẠI ĐÂY để được TƯ VẤN MIỄN PHÍ!
