Khái quát về văn kể chuyện

Một bài văn kể chuyện hay phải bộc lộ được một cách rõ ràng chủ ý của người kể, có cốt chuyện rõ ràng, có nhân vật xác định với những đặc điểm tính cách rõ nét, lời kể sinh động, có cảm xúc. Bài viết dưới đây, cô Nguyễn Hải (Giáo viên Tiếng Việt tại Hệ thống Giáo dục HOCMAI) sẽ hướng dẫn con khắc phục những lỗi sai thường gặp nhất.

I. Tổng hợp kiến thức 

1. Thế nào là văn kể chuyện?

• Kể chuyện là kể lại một chuỗi sự việc, có mở đầu, diễn biến, kết thúc; và thể hiện một ý nghĩa.

2. Các dạng bài văn kể chuyện

a. Kể chuyện đã nghe, đã đọc

b. Kể chuyện được chứng kiến hoặc đánh giá

c. Kể chuyện sáng tạo

d. Kể chuyện tưởng tượng

3. Bố cục của bài văn kể chuyện

a. Mở bài: Giới thiệu câu chuyện định kể

b. Thân bài: Kể lại câu chuyện theo trình tự hợp lý

c. Kết bài: Nêu cảm nghĩ về câu chuyện, rút ra bài học

II. Luyện tập 

Bài 1: Xác định các sự việc chính trong câu chuyện sau:

Có lần thần Đi-ô-ni-dốt hiện ra, cho vua Mi-đát được ước một điều. Mi-đát vốn tham lam nên nói ngay:

– Xin Thần cho mọi vật tôi chạm đến đều hóa thành vàng!

Thần Đi-ô-ni-dốt mỉm cười ưng thuận.

Vua Mi-đát thử bẻ một cành sồi, cành đó liền biến thành vàng. Vua ngắt một quả táo, quả táo cũng thành vàng nốt. Tưởng không có ai trên đời sung sướng hơn thế nữa!

Bọn đầy tớ dọn thức ăn cho Mi-đát. Nhà vua sung sướng ngồi vào bàn. Và lúc đó ông mới biết mình đã xin một điều ước khủng khiếp. Các thức ăn, thức uống khi vua chạm tay vào đều biến thành vàng. Mi-đát bụng đói cồn cào, chịu không nổi, liền chắp tay cầu khẩn:

– Xin Thần tha tội cho tôi! Xin Người lấy lại điều ước để cho tôi được sống!

Thần Đi-ô-ni-dốt liền hiện ra và phán:

– Nhà ngươi hãy đến sông Pác-tôn, nhúng mình vào dòng nước, phép màu sẽ biến mất và nhà người sẽ rửa sạch được lòng tham.

Mi-đát làm theo lời dạy của thần, quả nhiên thoát khỏi cái quà tặng mà trước đây ông hằng mong ước. Lúc ấy, nhà vua mới hiểu rằng hạnh phúc không thể xây dựng bằng ước muốn tham lam.

Các sự việc trong câu chuyện là:

Vua Mi-đát được thần Đi-ô-ni-dốt ban cho một điều ước

=> Vua Mi-đát ước mọi thứ mình chạm đều biến thành vàng

=> Vui sướng chưa được bao lâu, nhà vua phải trả giá: bụng đói cồn cào vì mọi đồ ăn thức uống ông chạm vào đều biến thành vàng

=> Vua Mi-đát cầu xin thần lấy lại điều ước, được chấp thuận, thoát khỏi quà tặng ấy và rút ra được bài học cho mình.

Bài 2: Đọc câu chuyện sau: 

Chuyện kể, Chuyện kể về 1 danh tướng có lần đi ngang qua trường học cũ của mình, liền ghé vào thăm. Ông gặp lại người thầy từng dạy mình hồi nhỏ và kính cẩn thưa:

– Thưa thầy, thầy còn nhớ con không? Con là ..

Người thầy giáo già hoảng hốt:

– Thưa ngài, ngài là ..

– Thưa thầy, với thầy, con vẫn là đứa học trò cũ. Con có được những thành công hôm nay là nhờ sự giáo dục của thầy ngày nào…

1. Câu chuyện trên có những nhân vật nào 

Câu chuyện có hai nhân vật: vị danh tướng – người học trò cũ và người thầy giáo già

2. Con có nhận xét gì về nhân vật vị danh tướng trong truyện?

Nhân vật vị danh tướng dù đã trở thành người thành đạt, có địa vị xã hội cao nhưng vẫn luôn nhớ ơn người thầy đã dạy dỗ mình năm xưa.

3.Ý nghĩa của câu chuyện trên là gì?

Câu chuyện nhắc nhở chúng ta về đạo lí “tôn sư trọng đạo”, “uống nước nhớ nguồn”: luôn biết ơn những người đã giúp đỡ mình

Bài 3: Đọc câu chuyện sau:

Người đi săn và con vượn 

Ngày xưa có một người săn bắn rất tài. Nếu con thú rừng nào không may gặp bác ta thì hôm ấy coi như tận số.

Một hôm, người đi săn xách nỏ vào rừng. Bác thấy một con vượn lông xám đang ngồi ôm con trên tảng đá. Bác nhẹ nhàng rút mũi tên bắn trúng vượn mẹ.

Vượn mẹ giật mình, hết nhìn mũi tên lại nhìn về phía người đi săn bằng đôi mắt căm giận, tay không rời con. Máu ở vết thương rỉ ra loang khắp ngực.Người đi săn đứng im chờ kết quả…

Bỗng vượn mẹ nhẹ nhàng đặt con xuống, vơ vội nắm bùi nhùi gối lên đầu con, rồi nó hái cái lá to, vắt sữa vào vào đặt lên miệng con. 

   Sau đó, vượn mẹ nghiến răng, giật phắt mũi tên ra, hét lên một tiếng thật to rồi ngã xuống.Người đi săn đứng lặng. Hai giọt nước mắt từ từ lăn trên má. Bác cắn môi, bẻ gãy nỏ và lẳng lặng quay gót ra về.

Từ đấy, bác không bao giờ đi săn nữa.

1. Chỉ rõ các sự việc khởi đầu, các sự việc diễn biến và các sự việc kết thúc trong câu chuyện trên

Sự việc khởi đầu: Người đi săn xách nỏ vào rừng

=> Sự việc diễn biến: Bác bắn trúng một con vượn lông xám đang ngồi ôm con trên tảng đá => Vượn mẹ vắt sữa để vào chiếc lá cho con, tự rút mũi tên ra và ngã xuống => bác thợ săn bẻ gãy nỏ, ra về

=> Sự việc kết thúc: Từ đó bác không bao giờ đi săn nữa 

2. Qua câu chuyện, tác giả muốn gửi gắm tới người đọc điều gì?

• Tình mẫu tử của loài vật cũng thật sâu sắc và đáng trân trọng, đừng bao giờ chia cắt tình cảm ấy.
• Con người cần biết yêu thương, bảo vệ các loài vật
• Khi đã nhận ra lỗi lầm của mình với tự nhiên, con người cần dừng ngay hành động sai trái của mình

Bài 4: Cho câu chuyện sau: 

Tối hôm đó Sue cãi nhau với mẹ, rồi không mang gì theo cô đùng đùng ra khỏi nhà. Trong lúc đang trên đường, cô mới nhớ ra rằng mình chẳng có đồng bạc nào trong túi, thậm chí không có đủ mấy xu để gọi điện về nhà.

Cùng lúc đó cô đi qua một quán mì, mùi thơm bốc lên ngào ngạt làm cô chợt cảm thấy đói ngấu. Cô thèm một tô mì lắm nhưng lại không có tiền!

Người bán mì thấy cô đứng tần ngần trước quấy hàng bèn hỏi:

– Này cô bé, cô có muốn ăn một tô không?

– Nhưng… nhưng cháu không mang theo tiền… – cô thẹn thùng trả lời.

– Ðược rồi, tôi sẽ đãi cô – người bán nói – Vào đây, tôi nấu cho cô một tô mì.

Mấy phút sau ông chủ quán bưng tới cho cô một tô mì bốc khói. Ngồi ăn được mấy miếng, Sue lại bật khóc

– Có chuyện gì vậy? – ông ta hỏi

– Không có gì. Tại cháu cảm động quá! – Sue vừa nói vừa lấy tay quẹt nước mắt.

– Thậm chí một người không quen ngoài đường còn cho cháu một tô mì, còn mẹ cháu, sau khi cự cãi đã đuổi cháu ra khỏi nhà. Chú là người lạ mà còn tỏ ra quan tâm đến cháu, còn mẹ cháu…. “bả” ác độc quá!!” – cô bé nói với người bán mì…

Nghe Sue nói, ông chủ quán thở dài:

– Này cô bé, sao lại nghĩ như vậy? Hãy suy nghĩ lại đi, tôi mới chỉ đãi cô một tô mì mà cô cảm động như vậy, còn mẹ cô đã nuôi cô từ khi cô còn nhỏ xíu, sao cô không biết ơn mà lại còn dám cãi lời mẹ nữa?

Sue giật mình ngạc nhiên khi nghe điều đó.

“Tại sao mình lại không nghĩ ra nhỉ? Một tô mì của người lạ mà mình cảm thấy mang ơn, còn mẹ mình đã nuôi mình hàng bao năm qua mà thậm chí mình chưa bao giờ tỏ ra quan tâm đến mẹ dù chỉ một chút. Mà chỉ vì chuyện nhỏ mình lại cự cãi với mẹ.

Trên đường về, cô thầm nghĩ trong đầu những điều cô sẽ nói với mẹ:” Mẹ ơi, con xin lỗi. Con biết đó là lỗi của con, xin mẹ tha thứ cho con…”

Khi bước lên thềm, cô nhìn thấy mẹ đang lo lắng và mệt mỏi vì đã tìm kiếm cô khắp nơi. Nhìn thấy Sue, mẹ cô nói:” Sue, vào nhà đi con. Chắc con đói bụng lắm rồi phải không? Cơm nước mẹ nấu xong rồi, vào nhà ăn ngay cho nóng…”

Không thể kiềm giữ được nữa, Sue òa khóc trong tay mẹ.

1. Theo em, câu chuyện có thể kết thúc ở sự việc Sue hiểu ra lỗi lầm của mình và quyết định quay về nhà không. Việc tác giả thêm vào phần sau có tác dụng gì?

Câu chuyện có thể kết thúc ở việc Sue hiểu ra lỗi lầm của mình và quay về nhà. Tuy nhiên kết thúc như vậy làm giảm đi ý nghĩa của câu chuyện. Việc tác giả kể thêm đoạn sau đã khắc họa rõ nét tấm lòng của người mẹ dành cho Sue, khiến cô càng thêm ân hận và yêu thương, biết ơn mẹ.

2. Tâm trạng của nhân vật Sue có sự thay đổi như thế nào?

Diễn biến tâm trạng của Sue: từ tức giận, buồn bã đến xúc động, hối hận. 

3. Em hãy viết một đoạn văn khoảng 3 câu về ý nghĩa của câu chuyện trên.

Chúng ta thường cảm động vì hành động của nhỏ của người ngoài mà quên mất sự hi sinh lớn lao của những người thân trong gia đình. Bởi chúng ta coi sự hi sinh ấy là điều hiển nhiên mà mình nhận được. Hãy yêu thương, cảm thông, thấu hiểu những người thân bởi chỉ họ mới là người yêu thương ta vô điều kiện. 

Hi vọng những kiến thức và bài tập minh họa có thể giúp con làm tốt các bài văn kể chuyện. Để con bổ sung thêm nhiều kiến thức quan trọng khác, cha mẹ tham khảo và đăng ký Giải pháp ôn thi vào 6 – HM6 tại đây.

Trải nghiệm Giải pháp, con sẽ được học tập theo lộ trình gồm 2 bước: TỔNG ÔN – LUYỆN ĐỀ. Đăng ký liền tay để con rinh ngay 9,10 cha mẹ nhé!