Học sinh đã được làm quen với yêu cầu tóm tắt văn bản trong chương trình Ngữ văn 6 khi học các văn bản tự sự dân gian bao gồm truyền thuyết, truyện cổ tích. Trong học kì II, học sinh sẽ tiếp tục được luyện tập dạng bài này với các văn bản tự sự hiện đại.
Thầy Nguyễn Phi Hùng, giáo viên môn Ngữ văn tại Hệ thống Giáo dục HOCMAI sẽ hướng dẫn học sinh cách tóm tắt tác phẩm truyện đơn giản và dễ hiểu nhất.
Học sinh xem video bài giảng chi tiết tại đây:
Thế nào là tóm tắt một tác phẩm?
Thầy Hùng cho biết, về mặt khái niệm, tóm tắt văn bản truyện tức là dùng lời văn của mình, của người tóm tắt (mà không được dùng hay sao chép lời văn của tác giả) để nêu một cách ngắn gọn các nội dung chính, các sự việc chính của câu chuyện. Qua đó, người đọc, người nghe có thể hiểu, nắm bắt được những nội dung chính của tác phẩm vừa tóm tắt.
Bản chất của việc tóm tắt văn bản (Ảnh từ video bài giảng của thầy Nguyễn Phi Hùng)
Về đối tượng, người ta có thể tóm tắt rất nhiều kiểu văn bản khác nhau. Ví dụ: văn bản tự sự, nghị luận, thuyết minh. Tuy nhiên, trong bài này, học sinh sẽ được tập trung rèn luyện kĩ năng tóm tắt văn bản tự sự. Do vậy, các văn bản được tóm tắt phải là là các văn bản có yếu tố tự sự rõ nét.
Ví dụ: “Bài học đường đời đầu tiên”, “Bức tranh của em gái tôi”, “Buổi học cuối cùng” – đây đều là những văn bản có yếu tố tự sự chiếm vai trò chủ đạo trong việc truyền tải nội dung văn bản. Khác với hai văn bản “Sông nước Cà Mau” và “Vượt thác”, miêu tả mới là yếu tố chính. Học sinh cần chú ý điều này để dành ưu tiên cho bốn văn bản tự sự khi ôn thi.
4 bước để tóm tắt một văn bản truyện hay
Có nhiều cách để tóm tắt một văn bản truyện, nhưng thầy Hùng sẽ hướng dẫn học sinh tóm tắt theo cách phổ biến và dễ hiểu nhất. Đó là tóm tắt theo nhân vật chính của câu chuyện. Cụ thể, học sinh cần làm theo các thao tác sau:
Bước 1. Đọc hiểu và xác định nội dung chính của văn bản đó (hay chủ đề và tư tưởng của văn bản)
Bước 2. Xác định các nhân vật chính và các sự kiện chính gắn liền với các nhân vật đó.
Bước 3. Sắp xếp các sự việc ấy theo trình tự trong tác phẩm
Bước 4. Dùng lời văn của mình để tóm tắt truyện
Thầy Hùng hướng dẫn 4 bước để tóm tắt văn bản
Học sinh cần lưu ý, không được đảo lộn trật tự của các sự việc trong văn bản, bởi tóm tắt chỉ yêu cầu thu gọn dung lượng văn bản gốc và truyền tải chính xác mà không yêu cầu sáng tạo hay kể câu chuyện của riêng mình.
Với 3 bước trên, có thể thực hiện ngoài nháp hoặc ngay ở trong đầu nếu đã nắm chắc được văn bản.Tuy nhiên nếu còn khó khăn, học sinh nên làm đầy đủ các bước ra nháp trước khi viết vào bài. Ngoài ra, nên làm bước 2, 3 cùng lúc, tức là thực hiện song song việc xác định nhân vật, sự việc và sắp xếp các sự việc đó theo trình tự. Sản phẩm thu được là một đoạn văn có dung lượng ngắn gọn nhưng vẫn đầy đủ nội dung.
Để có sự chuẩn bị tốt nhất cho năm học mới, HOCMAI giới thiệu đến quý phụ huynh và học sinh Chương trình Học tốt. Khóa học gồm đầy đủ các môn học quan trọng từ lớp 6 đến lớp 9, do các thầy cô giỏi, có nhiều năm kinh nghiệm giảng dạy. Giúp học sinh ôn lại kiến thức cũ, trang bị kiến thức mới bám sát sách giáo khoa và xóa tan nỗi lo đi tìm lớp học hè cho con của phụ huynh.
