Tại số đầu tiên của chuỗi talkshow “Trò chuyện cùng chuyên gia – Tất tần tật về tuổi dậy thì” diễn ra vào tối 29/12/2020, các chuyên gia và khách mời đã chia sẻ những kiến thức về sự thay đổi tâm, sinh lý ở tuổi dậy thì và tư vấn phương pháp để cha mẹ có thể sẵn sàng đồng hành cùng con trong giai đoạn nhiều biến động này.
Với mục tiêu giúp phụ huynh, học sinh trang bị kiến thức đúng đắn và đầy đủ về những chuyển biến về cơ thể cũng như tâm lý của con khi bước vào tuổi dậy thì, đồng thời đưa ra những lưu ý cho phụ huynh trong việc chăm sóc sức khỏe và đồng hành cùng con trong hành trình tuổi mới lớn, tối ngày 29/12/2020, Hệ thống Giáo dục HOCMAI đã tổ chức buổi talkshow “Trò chuyện cùng chuyên gia – Tất tần tật về tuổi dậy thì”. Đây là một trong những chương trình nằm trong chuỗi talkshow vô cùng đặc biệt của HOCMAI dành riêng cho học sinh và phụ huynh có con ở lứa tuổi dậy thì.
Tuổi dậy thì: Giai đoạn chuyển biến mạnh mẽ về tâm – sinh lý
Mở đầu chương trình, hai khách mời là cô Nguyễn Thị Nga (Nga Sinh) – Thạc sĩ Sinh học, chuyên gia tư vấn tâm sinh lý tuổi mới lớn và cô Phạm Thị Thúy Ngọc – Phó hiệu trưởng trường THCS Trung Tú (Hà Nội), người vừa là một giáo viên trực tiếp giảng dạy các em ở lứa tuổi dậy thì, đồng thời là một phụ huynh có kinh nghiệm nuôi dạy con ở lứa tuổi này đã giúp người xem có cái nhìn tổng quan về tuổi dậy thì qua những chia sẻ về những thay đổi về thể chất – tinh thần và dấu hiệu nhận biết con bước vào “tuổi nổi loạn”
Chia sẻ về những biến đổi sinh lý của trẻ khi bước vào tuổi dậy thì, cô Nga Sinh cho biết, trong 4 năm của quá trình dậy thì, cơ thể sẽ có những biến đổi đặc trưng riêng ở nam và nữ. Rất nhiều phụ huynh và học sinh hiểu nhầm rằng chỉ khi nữ có kinh nguyệt hay nam có hiện tượng xuất tinh mới là lúc bước vào tuổi dậy thì. Thực chất, quá trình dậy thì đã bắt đầu sớm hơn với những dấu hiệu khác.
Các dấu hiệu của tuổi dậy thì khác biệt ở nam và nữ
Đây là quãng thời gian phụ huynh cần đặc biệt quan tâm, bởi nếu bỏ qua những dấu hiệu bắt đầu của tuổi dậy thì, cha mẹ có thể không có biện pháp chăm sóc sức khỏe hợp lý cho con và bỏ lỡ “quãng thời gian vàng” để con phát triển thể chất tốt nhất. Thời điểm này, nếu không được trang bị đầy đủ kiến thức về giáo dục giới tính, con sẽ rất bỡ ngỡ, hoang mang khi cơ thể của mình thay đổi hoặc có những hành vi, suy nghĩ không đúng đắn như lạm dụng thủ dâm, nghĩ mình mắc bệnh nan y khi có kinh nguyệt,… .Con cần sự tư vấn của thầy cô, cha mẹ hoặc các chuyên gia. Cha mẹ cũng cần tìm hiểu thông tin chính thống để nhận biết con em mình đã bước vào tuổi dậy thì hay chưa, từ đó có biện pháp chăm sóc thích hợp để con có thể dậy thì thành công về cả ngoại hình, sức khỏe lẫn tâm lý ổn định vững vàng.
Về tâm lý, con cũng có những sự biến đổi rất mạnh mẽ. Với kinh nghiệm chăm sóc con ở tuổi dậy thì, cô Phạm Thị Thúy Ngọc đã giúp người xem nhận biết được những dấu hiệu chuyển biến tâm lý ở tuổi dậy thì. Trong giai đoạn này, hoóc-môn cơ thể không cân bằng khiến tâm lý của con không vững vàng, con rất dễ thay đổi cảm xúc và rất bất thường. Các con bắt đầu có hiện tượng chống đối, thường xuyên bất đồng quan điểm với bố mẹ; mong muốn được khẳng định mình và bảo vệ “cái tôi” cá nhân; có hiện tượng “cảm nắng”, thích bạn khác giới, yêu sớm; thích chạy theo “xu hướng” và đặc biệt là có xu hướng tò mò về tình dục.
Với cương vị là một giáo viên trực tiếp quản lý học sinh ở lứa tuổi dậy thì, Cô ngọc đánh giá: “Phần lớn học sinh rất thiếu những kiến thức này. Thậm chí ngay cả khi giáo dục giới tính đã được đưa vào chương trình học, các con vẫn rất ngại ngùng khi nói về sự thay đổi trên chính cơ thể và tâm lý của mình.”
Trong giai đoạn con ở tuổi dậy thì, nếu phụ huynh không nắm vững được tâm lý, sự thay đổi của con để chia sẻ kịp thời sẽ dẫn đến tình trạng xung đột giữa con cái và cha mẹ hoặc phụ huynh đặt quá nhiều kì vọng khiến con cảm thấy áp lực và suy sụp. Về phía học sinh, với tính hiếu kì của mình, con sẽ rất tò mò về giới tính. Việc tìm hiểu thông tin không chính xác sẽ tạo ra những lệch lạc trong tư tưởng và gây ra những hậu quả khôn lường: nghiện xem sex, lạm dụng thủ dâm, có thai ngoài ý muốn, lây nhiễm các bệnh qua đường tình dục
Đồng hành cùng con tuổi dậy thì: Sự kiên nhẫn và định hướng là yếu tố quyết định
Là một người mẹ, chính cô Ngọc cũng rất “ngỡ ngàng” trước sự thay đổi nhanh chóng của con khi bước vào tuổi dậy thì. “Mặc dù hàng ngày tiếp cận và theo dõi quá trình sinh hoạt của con, nhưng mỗi một ngày con lại có một sự thay đổi lớn. Mình cũng đã từng rất lúng túng khi không biết nói thế nào để con tiếp thu vấn đề này một cách tự nhiên và không ngượng ngùng nhất. Chính con cũng lảng tránh và ngại ngùng khi nói về vấn đề này.”
Với những kinh nghiệm nuôi dạy con của mình, cô Ngọc cho rằng, sự kiên nhẫn và định hướng là 2 yếu tố quyết định để cha mẹ đồng hành cùng con bước qua tuổi dậy thì. Ở lứa tuổi này, việc con có tư tưởng “chống đối”, tranh luận và sẵn sàng đi ngược lại với ý kiến của phụ huynh là điều rất thường thấy. Tuy nhiên, phụ huynh không nên cáu giận và quát mắng con trong hoàn cảnh này. Phán xét hành động của con với tư cách một “quan tòa” hay mặc định rằng: “con cái phải biết nghe lời cha mẹ một cách vô điều kiện” không những không giải quyết được vấn đề mà còn gây ra những tác dụng ngược, khiến con cảm thấy bi quan, không được thấu hiểu và mất đi chỗ dựa. Thay vì đi ngược lại quan điểm của con, cha mẹ hãy trở thành “điểm tựa”. Phụ huynh có thể lấy chính bản thân mình làm câu chuyện, cho con biết rằng cha mẹ cũng đã từng trải qua giai đoạn này, cũng từng có những thay đổi và cảm xúc giống như con hiện tại. Ngay khi con cảm nhận được sự đồng cảm và thấu hiểu để sẵn sàng mở lòng và chia sẻ câu chuyện của riêng mình.
Hãy trở thành một “người bạn” thực sự để lắng nghe và thấu hiểu con
Tuy nhiên, cởi mở, lắng nghe, làm bạn với con cũng không có nghĩa là dễ dãi, có thể cho con vi phạm nhiều nguyên tắc sống. Phụ huynh cũng phải đuổi kịp sự phát triển của con về cả suy nghĩ và tâm lý để kịp thời định hướng cho con những bước đi đúng đắn và tránh gây ra những hậu quả sai lầm. Khi đưa ra lời khuyên cho con, phụ huynh cần khéo léo, tinh tế và nhẹ nhàng nhất. Ngay cả khi con bạn phạm sai lầm, chớ vội nổi nóng và “trưng dụng” quyền làm cha mẹ vào những hình phạt nhất là về thể xác như: bắt con quỳ gối hay thậm chí là đánh con. Những lời khiển trách hay hình phạt chỉ khiến con sợ hãi và ngày càng xa cách cha mẹ. Bất cứ sự nóng giận nào của người lớn ở thời điểm này cũng có thể gây ra ảnh hưởng xấu tới tâm lý của con trẻ
Con bước vào tuổi dậy thì, phụ huynh mới là những người bỡ ngỡ nhất
Bước vào phần tiếp theo của talkshow, các chuyên gia và khách mời đã lần lượt giải đáp những khúc mắc phụ huynh và học sinh gửi về cho chương trình. Dưới đây là một số câu hỏi đã được cô Nga Sinh và cô Ngọc trả lời trực tiếp trong chương trình:
“Con gái em đang học lớp 3. Hơn một năm nay, con có hiện tượng hai bên ngực to bất thường. So với bạn bè đồng trang lứa, con cũng có chiều cao vượt trội. Đặc biệt, chỉ trong vòng 6 tháng, con cao thêm 8 cm. Liệu đây có phải là dấu hiệu dậy thì sớm? Dậy thì sớm có ảnh hưởng đến sự phát triển về chiều cao và sức khỏe của con không?” – Chị Quỳnh Anh – Hòa Bình.
Giải đáp thắc mắc của chị Quỳnh Anh, cô Nga Sinh nhận định: “Đây là dấu hiệu của dậy thì sớm. Ở các bạn dậy thì sớm, giai đoạn để các bạn phát triển chiều cao sẽ ngắn hơn so với các bạn dậy thì muộn hơn. Mỗi bạn sẽ có mức độ phát triển chiều cao khác nhau trong tuổi dậy thì, vấn đề này chịu sự tác động của gen, chế độ dinh dưỡng và tập luyện. Để con phát triển chiều cao và sức khỏe trong giai đoạn này, cha mẹ cần áp dụng chế độ dinh dưỡng như Viện Dinh dưỡng Quốc gia khuyến cáo cho các bạn ở tuổi dậy thì, ngủ đủ giấc, luyện tập những môn thể thao vươn dài người như bơi lội, bóng rổ, đu xà, yoga,…. Dậy thì sớm cũng sẽ ảnh hưởng đến tâm lý của con, phụ huynh cần cung cấp thông tin về giáo dục giới tính để con tránh được nhưng bỡ ngỡ, hoang mang khi cơ thể mình thay đổi và khác biệt so với các bạn đồng trang lứa.”
“Con gái em có kinh nguyệt từ học kì I năm lớp 6, đến nay đã 3 năm mà kinh nguyệt của cháu vẫn chưa đều, mỗi khi đến kì đều đau bụng quằn quại, nhiều lần phải nghỉ học ở nhà. Em có thể cho cháu dùng thuốc giảm đau không ạ? Nếu sử dụng thuốc giảm đau ở mỗi kì kinh có ảnh hưởng gì đến vấn đề sinh sản không? Xin chuyên gia tư vấn” – Chị Hải Lý – Hà Nội
Ở những năm đầu của tuổi dậy thì, chu kì kinh nguyệt của con có thể chưa đều do hoóc-môn chưa ổn định. Tuy nhiên, con đã có kinh nguyệt 3 năm và vẫn đau bụng quằn quại, đồng nghĩa với việc con chưa đạt được sự cân bằng trong cơ thể.
Về việc có nên cho con uống thuốc giảm đau hay không. Cô Nga chia sẻ:“Thuốc giảm đau chỉ là biện pháp tức thời, không nên cho con sử dụng thuốc giảm đau trong chu kì kinh nguyệt vì sẽ dẫn đến tình trạng phụ thuộc thuốc.Thay vì đó, phụ huynh có thể hướng dẫn con sử dụng những biện pháp khác như chườm ấm, uống nước ấm kết hợp với xoa vùng bụng để cơn đau bụng kinh của con dần dần giảm xuống. Đây là cách giảm đau tức thời. Về lâu dài, con cần duy trì chế độ sinh hoạt cân bằng: ăn uống đủ chất, uống nhiều nước, ngủ đủ giấc, tập những động tác yoga tốt cho vùng xương chậu kết hợp với việc ổn định tinh thần. Tuy nhiên, cô Nga Sinh cũng lưu ý, nếu vấn đề rối loạn kinh nguyệt của con kéo dài quá lâu và tình trạng đau bụng nghiêm trong kéo dài, phụ huynh cần đưa con đến bệnh viện kiểm tra để kịp thời phát hiện và điều trị khi có vấn đề.
“Con trai tôi năm nay 14 tuổi, trước kia cháu là một học sinh có học lực khá- giỏi trong lớp. Tuy nhiên, thời gian gần đây cháu có biểu hiện lơ là việc học, thậm chí còn có lần bỏ học đi chơi điện tử, bị cô chủ nhiệm phát hiện, gọi cho phụ huynh. Dù rất giận nhưng nghe theo lời khuyên của sách báo trên mạng nói không nên xung đột với con ở tuổi dậy thì nên tôi cũng chỉ quở trách vài câu rồi bỏ qua. Tôi làm như vậy có đúng không?“ – Chị Hoài Thương – Quảng Ninh.
Là một nhà quản lý giáo dục, cô Ngọc chia sẻ mình đã chứng kiến và tiếp nhận rất nhiều học sinh có hành động và biểu hiện như vậy. “Khoảng thời gian từ 13 – 14 tuổi, hầu hết các con sẽ bước và giai đoạn “bước ngoặt” của tuổi dậy thì, thay đổi về sinh lý sẽ kéo theo thay đổi về tâm lý. Con có thể bị xao nhãng bởi rất nhiều vấn đề dẫn đến việc mất tập trung trong học tập. Nếu cha mẹ không kịp thời phát hiện và điều chỉnh, con sẽ rơi vào tình trạng chán học và tìm đến những thú vui tiêu khiển để thay vì học tập. Để con trượt dài trong giai đoạn này, con sẽ rất khó để lấy lại tinh thần và phong độ học tập trong tương lai.
Khi con đã xao nhãng đến mức bỏ học đi chơi điện tử nghĩa là vấn đề đã trở nên rất nghiêm trọng. Đây là lúc cha mẹ cần can thiệp một cách thực sự tế nhị và tinh tế. Đầu tiên, phụ huynh cần tìm hiểu rõ nguyên nhân thông qua việc trao đổi trực tiếp với con hoặc qua thầy cô, bạn bè của con. Sau đó, nói chuyện với con một cách nhẹ nhàng, bình tĩnh nhưng vẫn phải thực sự nghiêm túc. Hãy phân tích cho con hiểu rằng những hành động bỏ bê học tập của con hiện tại sẽ đem lại hậu quả to lớn và ảnh hưởng đến tương lai của con thế nào.”
“Gần đây thấy con trai có biểu hiện lạ, hay lén lút bật máy tính buổi đêm, em liền theo dõi lịch sử truy cập thì phát hiện con vào một loạt các trang web đen. Em rất hoang mang, chưa biết nên nói chuyện với con thế nào vì đây là vấn đề khá nhạy cảm. Nếu để con phát hiện bố mẹ biết bí mật của mình con sẽ ngượng ngùng và càng xa cách bố mẹ, còn nếu không nói em sợ con sẽ hình thành góc nhìn lệch lạc, xin chuyên gia tư vấn giúp.” – chị Vũ Thị Nga.
Việc xem phim đen ảnh hưởng rất lớn đến vấn đề sức khỏe, tư tưởng của con. Đã có rất nhiều vụ án nghiêm trọng xảy ra mà nguyên nhân chính đến từ việc sử dụng văn hóa phẩm đồi trụy.
Cô Nga khẳng định vấn đề này cần sự đồng tâm của cả bố và mẹ, đặc biệt là vai trò của người bố. Cùng là đàn ông, bố sẽ nói chuyện với con trai dễ dàng hơn. Trước tiên, bố cần tạo cảm giác gần gũi với con để con sẵn sàng mở lòng. Bố có thể vào xem cùng con khoảng 5 phút hoặc trao đổi thẳng thắn với con, phân tích cho con những tác hại khi con xem văn hóa phẩm đồi trụy và định hướng con nên ngừng xem phim. Song song với việc đó, cha mẹ cũng cần chủ động chặn truy cập đến những trang web đen trên máy tính, điện thoại. Đăng kí cho con những lớp thể thao cũng là một phương án thích hợp, bởi khi con khi dành thời gian cho những công việc khác lành mạnh hơn, con sẽ được giải phóng năng lượng và giảm thiểu mong muốn xem phim đen. Khi có được kiến thức đúng đắn, con sẽ biết được điều gì thực sự cần thiết và tốt cho bản thân mình.
Em đang mang thai thì có nên nói cho người dân thân biết không ạ? Hiện em đang rất rối – Học sinh lớp 8
Theo cô Ngọc, con cần thẳng thắn chia sẻ vấn đề này với người thân, đặc biệt là bố mẹ càng sớm càng tốt. Đây là vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống và tương lai, thậm chí là cả tính mạng của con. Con chắc chắn sẽ cần sự hướng dẫn của cha mẹ, người thân để định hướng bước đi tiếp theo.
Sẽ có 3 cách xử lý cho con và gia đình: chấm dứt thai kì, sinh con và nuôi con hoặc sinh con và cho con nuôi. Không có sự lựa chọn đúng hoặc sai. Điều quan trọng là con và gia đình cần có lựa chọn phù hợp với hoàn cảnh nhất. Nếu con chia sẻ với bố mẹ sớm, con và gia đình sẽ có thêm thời gian suy nghĩ để chọn phương án tốt nhất cho tương lai của mình. Tùy mối quan hệ của con và bố mẹ, con có thể lựa chọn trao đổi trực tiếp, viết thư hoặc nhờ người con thực sự tin tưởng nói chuyện nhẹ nhàng với bố mẹ. Về phía phụ huynh, khi con em mình rơi vào trường hợp này, cha mẹ cũng cần giữ được sự sáng suốt và bình tĩnh, tuyệt đối không đánh đập, mắng chửi con bởi điều này sẽ đẩy con vào đường cùng vào dẫn đến những quyết định sai lầm.
Có thể thấy, khi con bước vào lứa tuổi dậy thì, không phải con mà chính cha mẹ mới là người bỡ ngỡ nhất, cần học hỏi nhiều nhất để đồng hành cùng con trong giai đoạn phát triển quan trọng này. Có rất nhiều câu hỏi được gửi về cho chương trình nhưng do thời lượng phát sóng không còn nhiều nên tất cả những câu hỏi này sẽ được chuyên gia của HOCMAI giải đáp trực tiếp trong những số sắp tới của chuỗi talkshow “Trò chuyện cùng chuyên gia – Tất tần tật về tuổi dậy thì”.
>>> Phụ huynh, học sinh đặt câu hỏi tại ĐÂY để được các chuyên gia giải đáp trong số talkshow sắp tới
Kết thúc chương trình, các khách mời một lần nữa khẳng định: việc đồng hành cùng con trong lứa tuổi dậy thì là vô cùng quan trọng. “Muốn nâng đứa trẻ lên, trước hết người lớn phải khom mình xuống”. Để trở thành một “người bạn” thực sự của con trong hành trình tuổi mới lớn là cả một câu chuyện dài, và chính cha mẹ cũng cần trang bị kiến thức và kĩ năng về giáo dục giới tính để định hướng con “dậy thì thành công”
