Tình huống truyện là một trong những nội dung kiến thức học sinh cần lưu ý và nắm vững khi ôn tập các tác phẩm truyện ngắn. Việc nắm bắt được tình huống truyện sẽ giúp các bạn hiểu và biết cách phân tích tác phẩm tốt hơn. Cùng thầy Bảo Khôi tìm hiểu nghệ thuật xây dựng tình huống truyện trong các tác phẩm truyện ngắn trọng tâm của chương trình Ngữ văn 9 nhé!
>>> Nhận bài giảng đầy đủ các chuyên đề Ngữ văn 9 và luyện thi vào 10 tại: https://hocmai.link/chuyen-de-thi-vao-10-Ngu-van-3011
Tình huống truyện là gì?
- Tình huống truyện giữ vai trò trung tâm của cấu trúc thể loại truyện ngắn, nó chính là cái hoàn cảnh riêng được tạo bởi một sự kiện riêng biệt khiến cho tại đó, cuộc sống hiện lên đậm đặc nhất và ý đồ tư tưởng của tác phẩm cũng được bộc lộ rõ nét nhất.
- Phân loại tình huống truyện:
- Tình huống hành động là loại sự kiện đặc biệt mà trong đó nhân vật bị đẩy tới một tình thế (thường là éo le) chỉ có thể giải quyết bằng hành động.
- Tình huống tâm trạng là sự kiện đặc biệt của đời sống mà ở đó nhân vật rơi vào một tình thế làm nảy sinh một biến động nào đó trong thế giới tình cảm.
- Tình huống nhận thức là sự kiện đặc biệt của đời sống mà tại đó nhân vật được đẩy tới một tình thế bất thường: đối mặt với một bài học nhận thức bật lên một vấn đề (về nhân sinh, về nghệ thuật) cần phải vỡ lẽ giác ngộ.
Phân tích tình huống truyện trong các tác phẩm Ngữ văn 9
1. Tác phẩm “Chuyện người con gái Nam Xương”
- Loại tình huống: Tình huống hành động.
- Tên tình huống cụ thể: Tình huống bị nghi oan.
- Diễn biến:
- Sợ con buồn khi thiếu vắng cha, Vũ Nương đã chỉ bóng mình trên vách để nói với con đó là cha.
- Trương Sinh trở về, trước những hành động ngây ngô của con trai là bé Đản, anh đã nghi ngờ vợ không chung thủy, mắng nhiếc và đánh đuổi nàng đi.
- Vũ Nương minh oan không được, bèn gieo mình xuống sông Hoàng Giang tự vẫn.
- Một đêm, thấy bóng Trương Sinh trên tường bé Đản gọi là cha, lúc bấy giờ chàng mới tỉnh ngộ nhưng đã quá muộn.
- Kết quả:
- Dưới Thủy Cung, gặp được người cùng làng là Phan Lang, Vũ Nương nhờ nói với Trương Sinh lập đàn giải oan.
- Khi đàn được lập, Vũ Nương chỉ hiện lên giữa dòng sông nói vài câu với chồng rồi biến mất hẳn.
- Vai trò:
- Tái hiện nỗi oan khiên đầy đau đớn của Vũ Nương.
- Tô đậm bi kịch của người phụ nữ trong chế độ phong kiến vốn coi trọng nam quyền.
- Tăng hiệu quả nghệ thuật của yếu tố kì ảo và chi tiết tiêu biểu, quan trọng.
2. Tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa”
- Loại tình huống: Tình huống hành động xen với tình huống nhận thức.
- Tên tình huống cụ thể: Tình huống gặp gỡ bất ngờ.
- Diễn biến:
- Trên chuyến xe khách từ Hà Nội lên Lào Cai, ông họa sĩ già, bác lái xe, cô kĩ sư trẻ tình cờ quen nhau. Bác lái xe giới thiệu cho hai người làm quen với anh thanh niên làm công tác khí tượng thủy văn trên đỉnh Yên Sơn (thuộc tỉnh Sa Pa) khi xe dừng lại.
- Trong cuộc gặp gỡ 30 phút, ông họa sĩ và cô gái lên thăm nơi ở và làm việc của anh thanh niên trên núi. Anh bộc bạch với họ về công việc, về cuộc sống và những suy nghĩ của mình.
- Kết quả:
- Chia tay nhau trong niềm xúc động, cuộc gặp gỡ tuy ngắn ngủi nhưng đã để lại trong cô kĩ sư trẻ và ông họa sĩ già những suy nghĩ, những cảm nhận riêng về sự cống hiến hết mình cho Tổ quốc, một cách vô tư, hồn nhiên, âm thầm và lặng lẽ.
- Vai trò:
- Góp phần thể hiện chủ đề của truyện: ca ngợi những con người cống hiến thầm lặng cho Tổ quốc.
- Nhân vật anh thanh niên được cảm nhận sinh động, thêm rõ nét và đáng mến hơn qua góc nhìn của các nhân vật khác.
- Giúp người đọc trả lời được câu hỏi về giá trị của lý tưởng sống, của quan niệm sống đúng đắn và ý nghĩa khi vượt qua bao khó khăn, gian khổ để được những mục tiêu của mình.
3. Tác phẩm “Chiếc lược ngà”
- Loại tình huống: Tình huống tình cảm.
- Tên tình huống cụ thể: Tình huống nhầm lẫn.
- Diễn biến:
- Cuộc gặp gỡ của hai cha con ông Sáu sau tám năm xa cách, cha háo hức con mong đợi, nhưng bé Thu không nhận ra cha.
- Trong hai ngày ở nhà, bé Thu không nhận ông. Thậm chí em còn có những hành động phủ nhận rất quyết liệt.
- Kết quả:
- Đến khi ông ra đi, em lại cất lên tiếng gọi “ba” và có những hành động biểu hiện tình yêu thương, sự lưu luyến đầy xúc động.
- Ở khu căn cứ, ông Sáu dồn hết tình yêu thương và mong nhớ vào việc làm một chiếc lược ngà để tặng con gái. Người cha tuy không thể tận tay giao món quà cho con, nhưng người đồng đội của ông đã thay ông làm điều đó.
- Vai trò:
- Khiến cốt truyện mang nhiều yếu tố bất ngờ, xúc động.
- Giúp người đọc hiểu thêm về những mất mát to lớn của nhân dân ta thời chiến tranh.
- Góp phần ngợi ca tình cảm cha con thắm thiết, sâu nặng, càng thiêng liêng, cao đẹp hơn trong những cảnh ngộ khó khăn.
4. Tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi”
- Loại tình huống: Tình huống hành động.
- Tên tình huống cụ thể: Tình huống thử thách.
- Diễn biến:
- Khi Nho phá bom, quả bom tung lên và nổ trên không; hầm Nho nấp bị sập, bị phủ đầy thuốc bom màu xám.
- Nho bị choáng, máu túa ra từ cánh tay, ngấm vào đất.
- Chị Thao thì sợ máu, lúng túng chẳng biết xử lí thế nào. Còn Phương Định đã rửa vết thương cho bạn bằng nước đun sôi, sạch tinh tươm, tiêm cho Nho và pha sữa cho Nho uống.
- Kết quả:
- Cơn mưa đá bất ngờ xuất hiện đã đem niềm vui đến cho mọi người, khơi gợi lên trong tâm hồn Phương Định những nhớ nhung, khao khát.
- Vai trò:
- Tái hiện công việc nặng nhọc, căng thẳng và vô cùng nguy hiểm của các cô gái thanh niên xung phong ở một trọng điểm giao thông.
- Tô đậm tinh thần dũng cảm và tình đồng chí đồng đội của các nhân vật.
- Khiến câu chuyện thêm kịch tính, chân thực, nhân vật được khắc họa sinh động, ấn tượng.
Trên đây là toàn bộ chia sẻ của thầy Khôi về các yếu tố của tình huống truyện. Dựa vào bài giảng này các bạn có thể dễ dàng tóm tắt được những nội dung về các tác phẩm truyện ngắn đã học.
Để xem thêm nhiều bài giảng môn Ngữ văn với các chuyên đề khác, các bạn có thể đăng ký và học thử miễn phí chương trình HM10 Tổng ôn. Bên cạnh học kiến thức theo hệ thống chuyên đề, khóa học sẽ cung cấp cho học sinh các bài tập tự luyện, đề thi kèm theo hướng dẫn giải chi tiết đến từ các thầy cô giúp các bạn tự đánh giá được mức độ làm bài của mình ngay tại nhà.
ĐĂNG KÝ NGAY ĐỂ HỌC THỬ MIỄN PHÍ!!!
