Trong bài viết này, HOCMAI muốn gửi tới các em học sinh bài Bài 1: Chuyển động cơ học nằm trong chương trình Vật lý 8. Đây là bài đầu tiên của học kỳ I này vậy nên chắc chắn nó sẽ không gây khó dễ cho các em. Tuy nhiên, không thể vì thế mà các em coi nhẹ bài học này vì nó chính là nền tảng cho những bài học sau này. Các em hãy cùng HOCMAI tìm hiểu kỹ hơn vào bài học nhé!
I. Lý thuyết chuyển động cơ học Vật Lý 8
1. Chuyển động cơ học
Làm thế nào để có thể nhận biết được một vật đang đứng yên hay đang chuyển động: Sự thay đổi về vị trí của một vật theo thời gian so với một vật khác được chọn làm điểm mốc thì gọi là chuyển động cơ học.
Chú ý: Người ta thường lựa chọn Trái Đất hoặc những vật gắn với Trái Đất dụ như nhà cửa, cột cây số, hai cây bên đường,… làm vật mốc.
2. Tính tương đối của chuyển động và đứng yên
Đứng yên hay chuyển động thì đều có tính chất tương đối, đều phụ thuộc vào vật được lựa chọn làm điểm mốc.
Lưu ý:
– Một vật được cho là đứng yên khi vị trí của vật ấy so với vật làm điểm mốc không thay đổi xét theo thời gian.
Ví dụ: Cái cây ở trong sân trường đứng yên vì nó không có sự thay đổi vị trí so với một phòng học nào đó hoặc cổng trường.
– Tùy theo vật được chọn làm điểm mốc mà một vật có thể được cho chuyển động hoặc đang đứng yên so với một vật khác.
Ví dụ: Một hành khách ngồi yên ở ghế trên xe buýt đang chuyển động thì xét so với sàn xe thì hành khách này đang đứng yên, còn so với cột điện hai bên đường, thì hành khách này đnag chuyển động.
3. Một số dạng chuyển động thường gặp
Khi một vật chuyển động thì sẽ tạo ra một đường chuyển động, nó được gọi là quỹ đạo của chuyển động. Căn cứ vào quỹ đạo mà mỗi chuyển động được chia thành các dạng như là: Tròn, cong và thẳng.
Chú ý: Một số kiểu chuyển động dễ gặp hàng ngày như là: chuyển động tròn (ví dụ như chuyển động của đầu của cánh quạt máy quay quanh trục), chuyển động thẳng (ví dụ như chuyển động của máy bay chuẩn bị cất cánh trên đường băng thẳng), chuyển động cong (ví dụ như chuyển động của xe ô tô trên một đoạn đường cong).
- Ở trên cánh quạt lấy một điểm bất kỳ, khi quạt quay so với trục quạt thì điểm đó được cho là chuyển động tròn.
II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi – Vật lý 8 bài 1: Chuyển động cơ học
Bài 1 trang 4 | SGK tập 1 Vật lý 8
Làm sao để có thể nhận biết một chiếc xe ô tô đang ở trên đường, chiếc thuyền ở trên sông hay một đám mây ở trên trời đang chuyển động hay đứng yên?
Hướng dẫn trả lời:
Đầu tiên khi muốn xác định được rằng sự vật đó đang chuyển động hay đứng yên, em hãy lựa chọn ra một vật bất kỳ để làm điểm mốc. Lấy lựa chọn mốc được gắn liền với Trái Đất làm ưu tiên, như cột điện, cái cây, cái cổng,…. Sau đó sẽ là kiểm tra về sự chuyển động của từng sự vật: đám mây, thuyền và ô tô so với vật được chọn làm mốc.
- Nếu chúng có sự thay đổi về vị trí so với vật mốc thì nghĩa là chúng đang chuyển động.
- Nếu chúng không có sự thay đổi về vị trí so với vật mốc thì nghĩa là chúng đang đứng yên.
Bài 2 trang 5 | SGK tập 1 Vật lý 8
a) Bài C2
Yêu cầu nêu ví dụ về chuyển động cơ học, trong đó có vật được chọn làm điểm mốc.
Hướng dẫn trả lời:
Chọn vật mốc là một cái cây ở bên đường, thì chuyển động của một chiếc xe bất kỳ trên con đường là một chuyển động cơ học vì vị trí của chiếc xe có sự thay đổi so với vị trí của cái cây xét theo thời gian.
b) Bài C3
Khi nào thì vật được coi là đang đứng yên? Hãy nêu ví dụ về vật đứng yên, trong đó chỉ rõ ra vật được chọn làm điểm mốc.
Hướng dẫn trả lời:
Khi một vật có vị trí không thay đổi so với một vật bất kỳ nào đó được chọn làm điểm mốc xét theo thời gian thì vật đó được cho là đang đứng yên.
Ví dụ: Bác tài ở trên xe buýt sẽ đứng yên so với bất kỳ chiếc ghế được chọn làm mốc ở trên xe buýt.
Bài 3 trang 6 | SGK tập 1 Vật lý 8
a) Bài C8
Mặt Trời thì mọc ở đằng Đông?
Hướng dẫn trả lời:
Theo lý thuyết vật lý lớp 8 bài 1 – “Chuyển động cơ học” thì tùy thuộc vào vị trí của vật được chọn làm điểm mốc để xem xét được về sự chuyển động của một vật. Do đó, không thể đưa ra kết luận như câu trên vì còn phải cân nhắc đến vật mốc.
– Mặt Trời chuyển động từ hướng Đông lặn về hướng Tây khi vật mốc được chọn ở đây là mặt đất.
– Nhưng nếu cho Mặt Trời là mốc thì Trái Đất đang chuyển động tròn xoay từ Tây sang Đông.
b) Bài C9
Hãy đặt thêm những ví dụ về chuyển động cong, chuyển động tròn, chuyển động thẳng dễ bắt gặp trong đời sống
Hướng dẫn trả lời:
- Chuyển động của xe buýt ở trên một con đường thẳng là một chuyển động thẳng;
- Chuyển động của đu quay hình tròn ở trong công viên là một chuyển động tròn;
- Chuyển động của một tàu hỏa trên đường ray cong là một chuyển động cong.
c) Bài C10
Mỗi vật ở trong hình dưới đây là đang chuyển động hay đang đứng yên xét so với vật nào?
Hướng dẫn trả lời:
- Xe ôtô: Đang đứng yên so với tài xế cầm lái, đang chuyển động so với người đang đứng ở bên đường và cái cột điện.
- Tài xế cầm lái: Đang đứng yên so với cái ôtô, đang chuyển động so với người ở bên đường và cái cột điện.
- Người đang đứng ở bên đường: Đang đứng yên so với cái cột điện, đang chuyển động so với cái ô tô và người tài xế cầm lái.
- Cột điện: Đang đứng yên so với người đang đứng ở bên đường, đang chuyển động so với cái xe ô tô và tài xế cầm lái.
III. Chi tiết lời giải và đáp án sách bài tập – Vật lý 8 bài 1: Chuyển động cơ học
Bài 1.5 trang 3 | SBT Vật lý 8
Một đoàn tàu hỏa đang chạy trên một đường ray. Người lái tàu ngồi ở trong buồng lái. Người soát vé đang đi đi lại lại ở trên đoàn tàu. Cây cối ở ven đường và đoàn tàu là đang chuyển động hay đang đứng yên so với:
Hướng dẫn trả lời:
a) Cây cối ở ven đường đang chuyển động so với người soát vé vì do có sự thay đổi về vị trí khi đoàn tàu di chuyển và người soát vé cũng đang di chuyển.
b) Cây cối ở ven đường đang đứng yên so với đường ray tàu do không có sự thay đổi về vị trí, còn đoàn tàu là đang chuyển động so với đường ray tàu do đoàn tàu di chuyển sẽ thay đổi về vị trí so với điểm mốc.
c) Cây cối ở ven đường là đang chuyển động so với người lái tàu vì khi tàu di chuyển thì vị trí của người lái tàu cũng thay đổi theo, còn đoàn tàu là đang đứng yên so với người lái tàu vì do đoàn tàu và người lái tàu đều đang di chuyển cùng vận tốc nên không có sự thay đổi về vị trí.
Bài 1.6 trang 4 | SBT Vật lý 8
Hãy nêu dạng của quỹ đạo và tên gọi của những chuyển động sau đây:
Hướng dẫn trả lời:
a) Chuyển động của vệ tinh nhân tạo so với vị trí Trái Đất là chuyển động theo quỹ đạo đường tròn, hay còn gọi là dạng chuyển động tròn.
b) Chuyển động của con thoi ở trong rãnh khung cửi theo quỹ đạo đoạn thẳng, hay còn gọi là dạng chuyển động thẳng.
c) Chuyển động của đầu kim đồng hồ là theo quỹ đạo đường tròn, hay còn gọi là dạng chuyển động tròn.
d) Chuyển động của một vật nặng được ta ném theo phương nằm ngang theo quỹ đạo đường cong, hay còn gọi là dạng chuyển động cong.
Bài tập trang 5 | SBT Vật lý 8
a) Bài 1.13
Long và Vân cùng nhau ngồi trong một khoang tàu thủy đang đậu ở bến cảng. Long nhìn qua cửa sổ bên trái quan sát thấy một tàu khác ở bên cạnh và nói rằng tàu mình đang chạy. Vân nhìn qua cửa sổ phía bên phải quan sát bến tàu và cho rằng tàu mình thì đang đứng yên.
Hướng dẫn trả lời:
Do hai bạn lựa chọn các vật làm điểm mốc khác nhau để xét sự chuyển động của đoàn tàu cho nên dẫn đến kết luận là kháu nhau. Tuy nhiên cả hai bạn đều đã đưa ra được nhận định đúng.
b) Bài 1.15
Chọn câu đúng. Một vật được cho là đứng yên khi:
Hướng dẫn trả lời:
Chọn đáp án D: Vị trí của nó so với vật mốc không thay đổi.
Vậy là các em học sinh thân yêu đã cùng với HOCMAI soạn xong bài Bài 1: chuyển động cơ học. Kiến thức trong bài học này dễ hiểu phải không nào các em? Các em hãy ghi nhớ kiến thức cơ bản này để áp dụng vào những bài tập nâng cao sau này nhé. Các em hãy truy cập vào website hoctot.hocmai.vn để tìm thêm cho mình thật nhiều bài học bổ ích nữa nhé!
