Chủ tịch Hồ Chí Minh là một vị lãnh tụ, vị cha già vĩ đại của dân tộc Việt Nam. Vì vậy, không ngạc nhiên khi có rất nhiều tác phẩm văn học được lấy cảm hứng từ cuộc đời của Bác. Trong bài viết này, cùng HOCMAI phân tích Phong cách Hồ Chí Minh của Lê Anh Trà, từ đó giúp các bạn học sinh hiểu hơn về vẻ đẹp đáng trân trọng trong lối sống của Hồ Chí Minh.
Tham khảo thêm:
Phân tích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga
Phân tích Lục Vân Tiên gặp nạn
Phân tích Đấu tranh cho một thế giới hòa bình
I. Thông tin về tác giả – tác phẩm
1. Tác giả: Lê Anh Trà
– Tên thật: Lê Anh Trà
– Sinh năm 1927, mất năm 1999
– Quê quán: Phổ Minh, Đức Phổ, Quảng Ngãi
– Lê Anh Trà vừa được biết đến là một nhà quân sự, vừa được biết đến là một nhà văn, nhà hoạt động văn hóa tiêu biểu
– Trong thời kì kháng chiến chống Pháp, Lê Anh Trà từng giữ trị trí Chủ tịch liên đoàn Văn hóa Cứu quốc ở Quảng Ngãi. Đồng thời, ông cũng giữ nhiều vai trò quan trọng trong một số tờ báo cổ động Cách mạng như biên tập báo “Tiến hóa” hay thư ký tòa soạn báo “Cứu quốc”.
– Trong thời kì kháng chiến chống Mỹ, Lê Anh Trà giữ cương vị cán bộ liên hiệp đình chiến liên khu 5, cán bộ Ban thống nhất trung ương và Tổng biên tập tạp chí “Văn hóa nghệ thuật”.
– Trong suốt sự nghiệp sáng tác và hoạt động văn hóa, Lê Anh Trà đã được nhà nước trao tặng nhiều giải thưởng cao quý như: Huân chương kháng chiến chống Mỹ hạng nhất; Huân chương kháng chiến chống Pháp hạng nhì; Huy hiệu chiến sĩ văn hóa….
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác Phong cách Hồ Chí Minh
Văn bản “Phong cách Hồ Chí Minh” là đoạn trích được dẫn ra từ bài viết “Phong cách Hồ Chí Minh, cái vĩ đại gắn với cái cao cả”. Tác phẩm được in trong cuốn sách “Hồ Chí Minh và văn hóa Việt Nam” (1990) do Viện Văn hóa xuất bản
b. Thể loại và phương thức biểu đạt
– Thể loại: văn bản nhật dụng
– Phương thức biểu đạt sử dụng trong văn bản: thuyết minh, nghị luận, tự sự
c. Bố cục đoạn trích
– Phần 1 – từ đầu đến “…rất hiện đại”: Nền tảng hình thành lên phong cách Hồ Chí Minh
– Phần 2 – từ đoạn tiếp đến “…hạ tắm ao”: Tư tưởng đạo đức phong cách Hồ Chí Minh thể hiện qua vẻ đẹp trong lối sống và làm việc
– Phần 3 – đoạn còn lại: Bài học rút ra từ phong cách Hồ Chí Minh
e. Tóm tắt Phong cách Hồ Chí Minh
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đã trải qua một cuộc đời đầy truân chuyên. Trong suốt những hành trình tìm đường cứu nước của mình, Người đã có cơ hội được tiếp xúc với nhiều nền văn hóa trên thế giới, từ phương Đông đến phương Tây. Người đi đến đâu cũng thành thạo tiếng nước đó. Người có hiểu biết vô cùng sâu sắc về văn hóa của các nước. Tuy vậy, chưa bao giờ ta thấy trong phong các của Bác mất đi những vẻ đẹp truyền thống của dân tộc Việt Nam.
Là một người có vốn hiểu biết sâu rộng, nắm giữ nhiều trọng trách nhưng thay vì lối sống khoa trương, Bác lại có một phóng cách sống vô cùng giản dị. Từ nơi ở đến nơi làm việc, mọi thứ đều rất đơn sơ. Điều ấy được thể hiện rõ nhất qua ngôi nhà sàn đơn sơ nơi Bác ở, trang phục giản dị Bác mặc và bữa ăn đạm bạc hằng ngày của Bác. Phong cách sống của Bác tuy khác người nhưng không hề mang tính thần thánh hóa bản thân. Mặt khác, đó là một lối sống thanh cao, một cách nuôi dưỡng tinh thần thoải mái mà Người đã lựa chọn.
Khi viết về cách sống của Bác, Lê Anh Trà đã liên tưởng đến hình ảnh các vị hiền triết ngày xưa, nổi tiếng với lối sống thanh cao, thanh liêm như “Danh nhân văn hóa thế giới” Nguyễn Trãi hay Trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm.
II. Phân tích đoạn trích Phong cách Hồ Chí Minh
1. Nền tảng hình thành lên phong cách Hồ Chí Minh
a. Phong cách Hồ Chí Minh là gì?
Nhắc đến phong cách Hồ Chí Minh là nhắc đến những đặc trưng giá trị, mang đậm dấu ấn Hồ Chí Minh. Chúng được thể hiện qua: phong cách làm việc, phong cách tư duy, phong cách lãnh đạo, phong cách ứng xử và phong cách sinh hoạt.
Phong cách Hồ Chí Minh là phong cách chứa đựng một cái tâm sáng, đạo đức cao đẹp, trí tuệ minh mẫn, và hành xử đúng mực. Hơn nữa, phong cách Hồ Chí Minh không được hình thành với mục đích ngợi ca, chiêm ngưỡng, mà có vai trò như một tấm gương sáng để mọi người học tập và làm theo.
Trên thực tế, bất kỳ ai cũng có thể tìm thấy điều mình cần học hỏi từ phong cách Hồ Chí Minh. Từ lao động chân tay đến trí óc, từ già đến trẻ, từ người tu hành đến các chính khách, thương gia đều có thể học tập và áp dụng phong cách sống mà Bác theo đuổi. Thậm chí ngay cả người nước ngoài cũng có thể tìm thấy nét tương đồng giữa phong cách của bản thân với phong cách Hồ Chí Minh.
Những biểu hiện của phong cách Hồ Chí Minh đều được xây dựng thống nhất với tư tưởng, đạo đức của Người. Qua đó, tạo thành một chỉnh thể nhất quán, giúp thể hiện một nhân cách lớn, trí tuệ lỗi lạc và đạo đức trong sáng. Đó là nét đẹp đáng ngưỡng mộ trong lối sống của một vĩ nhân, một nhà văn hóa lớn, một chiến sĩ cộng sản lỗi lạc.
b. Phong cách Hồ Chí Minh được hình thành như thế nào?
Cơ sở hình thành phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh là từ quá trình tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại của Người:
– Hồ Chí Minh có nền tảng tri thức văn hoá nhân loại sâu rộng. Điều này có được nhờ cuộc đời hoạt động cách mạng sôi nổi của Người. Để tìm ra con đường cứu nước, Người đã học tập và làm việc tại rất nhiều quốc gia khác nhau, từ Đông sang Tây, từ châu Á sang châu Âu, thậm chí là cả châu Mỹ, châu Phi:
Vốn tri thức mà Người có được, xuất phát từ năng lực và quyết tâm trau dồi không ngừng nghỉ:
– Để giao tiếp được với bản xứ, trước khi đến một đất nước nào đó, Người chủ động học nói và viết thứ tiếng nước đó. Nhờ vậy mà sau nhiều năm bôn ba, Người đã thành thạo rất nhiều ngôn ngữ như: Pháp, Anh, Nga, Hoa …. Điều này được minh chứng qua nhiều lần tham gia đàm phán tại nước ngoài và trực tiếp sử dụng ngôn ngữ của nước sở tại.
⇒ Việc thông thạo nhiều thứ tiếng đã tạo điều kiện hết sức thuận lợi cho quá trình tìm đường cứu nước và lãnh đạo cách mạng của Người
– Người chủ động học hỏi từ thực tiễn, thông qua các công việc lao động thường ngày. Theo ghi chép để lại, trên hành trình cứu nước, Người đã trải nghiệm gần 20 công việc khác nhau. Từ làm nông, công nhân, thợ máy, cho đến trí thức, thương gia, tất cả đều đã từng có mặt trong hành trình cứu nước của Người.
⇒ Từ việc đi nhiều nơi, làm nhiều nghề, Người đã tiếp nhận được những giá trị chung và mới của nhân loại để tìm ra con đường cứu nước phù hợp với nước mình. Làm sao để vừa tương thích với hoàn cảnh cụ thể của nước mình, vừa hài hòa với sự vận động, xu thế phát triển của thế giới
– Người đi đến đâu cũng tìm hiểu văn hoá, nghệ thuật của nước đó một cách sâu sắc, uyên thâm
Quá trình hình thành phong cách Hồ Chí Minh là quá trình tiếp thu có chọn lọc từ những tinh hoa văn hóa nhân loại của Bác:
– Với Bác, việc đi ra nước ngoài mang nhiều ý nghĩa. Bác đã đi khắp các châu lục, học tập, nghiên cứu, khảo sát và chỉ chọn lọc, tiếp thu những giá trị văn hóa, văn minh có thể áp dụng vào văn hóa của nước mình. Bác học từ thực tiễn các cuộc đấu tranh cách mạng ở nhiều nước, mở rộng tầm nhìn và làm giàu hiểu biết về các giá trị văn hóa, hướng tới mục tiêu vì sự giải phóng dân tộc.
⇒ Phong cách của Hồ Chí Minh được hình thành qua quá trình tiếp thu tinh hoa văn hóa nước ngoài một cách có chọn lọc. Bác không để văn hóa tác động tới mình, không ảnh hưởng thụ động. Thay vào đó, Người chọn tiếp thu những cái hay, cái đẹp, song song với phê phán những hạn chế, tiêu cực của chủ nghĩa tư bản.
⇒ Phong cách Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa của giá trị văn hóa truyền thống và tinh thần quốc tế. Đó là một phong cách đậm chất Việt Nam, rất phương Đông, rất bình dị nhưng cũng rất hiện đại.
2. Tư tưởng đạo đức phong cách Hồ Chí Minh thể hiện qua vẻ đẹp trong lối sống và làm việc
Vẻ đẹp phong cách của Bác thể hiện qua nơi ở và làm việc đơn sơ và giản dị. Tuy giữ vị trí lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước, nhưng nơi ở của Bác không hề cầu kỳ:
– Một căn nhà sàn gỗ nhỏ, chia thành vài phòng khác nhau
– Ngôi nhà nằm cạnh một hồ ao sen, mang đậm nét đặc trưng của làng quê Việt Nam
– Đồ đạc của Bác không nhiều, đã vậy còn mộc mạc, đơn sơ
⇒ Một nơi ở đặc biệt của một vị lãnh tụ mà không thể tìm ở bất cứ đâu trên thế giới này. Chẳng ai nghĩ rằng, một vị lãnh tụ lại có một nơi ở đơn sơ, mộc mạc đến vậy. Từ đó càng chứng minh cho sự giản dị trong phong cách của Bác.
Phong cách Hồ Chí Minh còn thể hiện qua trang phục giản dị và bữa ăn đạm bạc thường ngày:
– Tư trang của Bác hết sức ít ỏi: chỉ vài bộ quần áo bà ba nâu, chiếc áo trấn thủ, đôi dép lốp thô sơ. Đó là những trang phục hết sức bình thường của mọi người dân Việt Nam lúc bấy giờ.
– Những món ăn trong bữa cơm của Bác rất đạm bạc: cá kho, rau luộc, dưa ghém, cà muối. Đây đều là những món ăn thường ngày của người nông dân Việt Nam.
=> Đối lập với hình ảnh vị “anh hùng dân tộc” mà người đời hay gọi, đời sống vật chất của Bác lại tối giản ở mức tối đa. Sự giản dị trong phong cách sống dường như phản chiếu chiều sâu văn hóa mà Bác đã tích lũy, thể hiện một quan điểm sống đẹp đẽ, lành mạnh. Cho thấy cái đẹp không nằm trong sự cầu kỳ mà nằm ở sự dung dị, gần gũi và đời thường.
3. Bài học rút ra từ phong cách Hồ Chí Minh
Phong cách sống của Bác tuy giản dị nhưng lại vô cùng thanh cao, giản dị nhưng không hề giản đơn:
– Bác có tư tưởng sâu sắc trong nhiều lĩnh vực, một tâm hồn sáng, đạo đức trong sạch, với trải nghiệm đời sống vô cùng phong phú
– Phong cách học tập chủ động, dựa trên bản chất và sáng tạo thay vì máy móc, bắt chước làm theo
– Bác luôn hướng cái tâm, cái đức, cái tình và cái trí của mình để phục vụ nhân dân, làm cho dân hài lòng về công bộc của mình
– Phong cách sống của Bác không phải do thần thánh hóa, không xuất phát từ mong muốn tự làm cho khác đời, hơn đời
– Phong cách sống của Bác chính là tìm ra cái đẹp trong sự giản dị, tự nhiên và đời thường, trong sức mạnh của nội tại
⇒ Ta có thể bắt gặp phong cách Hồ Chí Minh – phong cách sống mang hồn dân tộc trong cuộc đời của các vị hiền triết trong lịch sử dân tộc Việt Nam như Nguyễn Trãi, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
III. Tổng kết
1. Sơ đồ tư duy phong cách Hồ Chí Minh
Dưới đây là dàn ý được xây dựng theo dạng sơ đồ tư duy, giúp các bạn học sinh nắm được các luận điểm cần trình bày khi phân tích Phong cách Hồ Chí Minh.
2. Nội dung khái quát
Đoạn trích “Phong cách Hồ Chí Minh” tuy ngắn gọn nhưng để lại cho người đọc bao niềm ngưỡng vọng chân thành đối với vị cha già đáng kính của dân tộc. Phong cách sống thanh cao của Hồ Chí Minh không chỉ thể hiện ở sự giản dị, mộc mạc, mà còn thể hiện qua sự đồng cảm và chia sẻ, ứng xử tinh tế và lòng thủy chung tình nghĩa. Cuộc đời của Bác là một cuộc đời thanh cao, không màng danh lợi, cống hiến hết mình vì nước, vì dân, đại điện cho một nhân cách mang truyền thống Việt Nam – rất mới mẻ, rất hiện đại.
3. Nghệ thuật sử dụng
– Cách lập luận chặt chẽ
– Hệ thống luận điểm, luận cứ rõ ràng, xác đáng
– Sử dụng đã xen nhiều phương thức biểu đạt
– Cách trình bày ngắn gọn…
Trên đây là dàn ý phân tích Phong cách Hồ Chí Minh của tác giả Lê Anh Trà giúp cho các bạn hiểu hơn về Bác cũng như lối sống đặc biệt thanh cao của một bậc vĩ nhân mặc dù không phải là một trong những bài trọng tâm trong tác phẩm ôn thi vào 10 nhưng đây lại là một bài viết hay trong chương trình học lớp 9. Ngoài tác phẩm trên, các bạn có thể tham khảo thêm tài liệu Soạn văn 9 để tìm hiểu nội dung phân tích các văn bản trong chương trình học. Mong rằng HOCMAI đã giúp các bạn học sinh tự tin hơn trong quá trình học và trả lời câu hỏi trên lớp qua những nội dung trên.
