Trong bài viết này, HOCMAI muốn gửi tới các em học sinh bài Soạn bài Hành động nói, nằm trong chương trình Soạn văn 8. Trong cuộc sống hàng ngày, sự giao tiếp hay trao đổi ý kiến đều ẩn chứa trong đó những mục đích diễn đạt của người nói. Vậy nên mỗi chúng ta đều cần học cách để truyền đạt lời nói sao cho hợp lý và thoát ý, cũng như thấu hiểu trọn vẹn ý kiến trong lời nói của mọi người. Bài học hôm nay sẽ hỗ trợ các em phần nhiều trong quá trình học cách nói và thấu hiểu lời nói đấy.
Bài viết tham khảo thêm:
I. Hành động nói là gì?
Đọc đoạn trích có trong sách giáo và trả lời các câu hỏi sau:
1) Nhân vật Lí Thông nói với nhân vật Thạch Sanh nhằm mục đích gì không? Câu nào có thể thể hiện rõ nhất được mục đích ấy?
2) Nhân vật Lí Thông có thể đạt được mục đích của mình hay là không? Chi tiết nào nói lên được điều đó?
3) Nhân vật Lí Thông đã thực hiện được mục đích của chính mình bằng phương tiện gì?
4) Nếu hiểu được hành động là một “việc làm cụ thể của một con người nhằm một mục đích nhất định” thì việc làm của nhân vật Lí Thông có phải là một hành động hay không? Tại vì sao?
Gợi ý:
1) Nhân vật Lí Thông nói với nhân vật Thạch Sanh nhằm mục đích là muốn cướp công lao của nhân vật Thạch Sanh để giết được chằn tinh. Câu thể hiện được thật rõ nhất mục đích ấy: “Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng thì em hãy đi trốn ngay đi.”
2) Nhân vật Lí Thông đã thật sự đạt được mục đích của mình. Chi tiết nói lên được điều đó là: “Chàng vội vàng từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ bên dưới gốc đa, kiếm củi tự nuôi thân.”
3) Nhân vật Lí Thông đã thực hiện thành công mục đích của mình bằng phương tiện đó chính là: lời nói.
4) Việc làm của Lí Thông có thể được coi là một hành động, vì nó là một việc làm ẩn chứa bên trong một mục đích.
Tổng kết: Hành động nói là một loại hành động được người ta thực hiện bằng lời nói nhằm một mục đích nhất định.
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp
1) Trong đoạn trích được nêu mục I, ngoài câu đã được phân tích ra thì mỗi câu còn lại trong lời nói của nhân vật Lí Thông đều nhằm một mục đích nhất định. Những mục đích ấy là gì vậy?
Gợi ý:
- “Con trăn ấy chính là con trăn nhà vua nuôi đã từ lâu”: nhằm mục đích thông báo.
- “Nay em lỡ giết nó, tất không thoát khỏi bị tội chết”: nhằm mục đích đe dọa.
- “Thôi, bây giờ thì nhân lúc trời chưa sáng em hãy bỏ trốn ngay đi”: nhằm mục đích gợi ý.
- “Có chuyện gì ở nhà thì để anh lo liệu”: nhằm mục đích hứa hẹn.
2) Chỉ ra các hành động nói có trong đoạn trích ở sách giáo khoa và hãy cho biết mục đích của mỗi hành động đó.
Gợi ý:
- “Vậy thì bữa sau con sẽ ăn ở đâu”: nhằm mục đích hỏi.
- “Con sẽ ăn ngủ ở nhà cụ Nghị thôn Đoài”: nhằm mục đích trình bày.
- “U nhất định sẽ bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư U?”: nhằm mục đích hỏi.
- “Khốn nạn cái thân con thế này! Trời ơi!”: nhằm mục đích bộc lộ cảm xúc.
3) Liệt kê ra các kiểu hành động nói mà em đã từng biết hay tiếp xúc qua việc phân tích hai đoạn trích ở mục I và ở mục II.
Gợi ý:
Những kiểu hành động nói có trong mục I và mục II là: hỏi, bộc lộ cảm xúc, cầu khiến, trình bày, hứa hẹn, đe dọa…
Tổng kết: Người ta đã dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên khái niệm cho nó. Những kiểu hành động nói thường được gặp là hỏi, điều khiển (cầu khiến, thách thức, đe dọa,…), trình bày (báo tin, dự đoán, kể, tả,…), hứa hẹn và bộc lộ cảm xúc.
III. Luyện tập hành động nói
Câu 1 (trang 63 | Sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập 2)
Trần Quốc Tuấn viết được “Hịch tướng sĩ” nhằm mục đích gì vậy? Hãy xác định ra mục đích của hành động nói được thể hiện ở một câu trong bài hịch này và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện được mục đích chung.
Hướng dẫn trả lời:
– Mục đích khi viết ra “Hịch tướng sĩ” là: khích lệ lòng yêu nước của các quan, nhân dân, tướng sĩ, kêu gọi họ học theo đường lối trong cuốn Binh thư yếu lược.
– Câu có trong bài hịch: Nay ta đã chọn binh pháp của các nhà tập hợp làm một quyển gọi là Binh thư yếu lược. Nếu các ngươi đã biết tới chuyên tập sách này, hãy theo lời dạy của ta, thì mới phải đạo được thần chủ; nhược bằng khinh bỏ trong sách này, trái lại lời dạy bảo của ta, tức đó là kẻ nghịch thù.
– Mục đích của hành động nói trong đoạn trên là: Mục đích kêu gọi, mục đích khích lệ tinh thần những tướng sĩ đang học tập “Binh thư yếu lược”.
– Vai trò của câu ấy với mục đích của toàn bài nói chung: Tác động được trực tiếp đến tình cảm và suy nghĩ của các tướng sĩ, giúp các tướng sĩ nhận thức được và có thể noi gương chủ tướng đang căm thù giặc, quyết tâm một lòng đánh giặc cứu nước.
Câu 2 (trang 64 | Sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập 2)
Chỉ ra tất cả các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong những đoạn trích trong sách giáo khoa:
Hướng dẫn trả lời:
a)
- Hỏi thăm: Bác gái đã khá lên rồi chứ?
- Thông báo: Cảm ơn cụ ạ, nhà cháu thì đã tỉnh táo như bình thường. Nhưng xem ý thì hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn đang mỏi mệt lắm.
- Cầu khiến: Này, bảo với bác ấy là có trốn đi đâu thì trốn.
- Thuyết phục: Chú cứ hãng nằm đấy… cho hoàn hồn đã.
- Đồng ý: Vâng ạ, cháu cũng đã có suy nghĩ như cụ.
- Giải thích: Nhưng cứ để cháo đó nguội… còn gì
- Khuyên, giục: Thế thì bắt buộc phải giục anh ấy… rồi đấy!
b)
- Trình bày: Đây là Ông Trời có ý phó thác cho Minh Công ta làm việc lớn.
- Hứa hẹn, thề nguyền: Chúng tôi quyết nguyện…Tổ quốc!
c)
- Thông báo: Cậu Vàng nhà tôi đã đi đời rồi, ông giáo ạ!; Đã bán rồi! Họ vừa mới bắt xong.
- Hỏi, xác nhận: Cụ đã bán rồi ư?
- Hỏi: Thế nó có cho bắt à?
- Bộc lộ cảm xúc: Khốn nạn thật! Ông giáo ơi!
- Kể: Nó chẳng biết gì… nó lên.
Câu 3 (trang 65 | Sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập 2)
Đoạn trích trong sách giáo khoa thì có ba câu chứa từ “hứa”. Hãy xác định xem kiểu hành động nói đã được thực hiện trong mỗi câu ấy.
Hướng dẫn trả lời:
– Anh phải hứa với em rằng sẽ không bao giờ để cho chúng ngồi cách xa nhau anh đã nhớ chưa?: hành động điều khiển.
– Anh hãy hứa đi mà: hành động yêu cầu
– Anh xin hứa với em: hành động hứa, cam kết.
Như vậy chúng ta đã cùng nhau soạn thảo xong bài Soạn bài Hành động nói rồi các em học sinh khối 8 thân mến. Qua bài soạn này, các em đã có một cái nhìn tổng quan về hành động nói, và những mục đích của hành động nói trong sinh hoạt thường ngày rồi. Các em hãy đừng quên truy cập hoctot.hocmai.vn để tham khảo thêm thật nhiều bài học bổ ích, những loại câu quan trọng nữa nhé!
