Đoạn trích Chị em Thúy Kiều thuộc phần một giới thiệu về gia đình Thúy Kiều trong tác phẩm Truyện Kiều của tác giả Nguyễn Du. Đoạn trích đã khắc họa thành công vẻ đẹp chim sa cá lặn của hai chị em cùng với tài năng của nàng Kiều cũng như những đự đoán của Nguyễn Du về tương lai, số phận không êm ả của Kiều. Gợi ý soạn bài Chị em Thúy Kiều ( trích Truyện Kiều) của hocmai.vn giúp các bạn học sinh chuẩn bị tốt nhất trong quá trình học và Soạn văn 9.
Tham khảo thêm:
I. Soạn bài Chị em Thúy Kiều: Phần tìm hiểu chung
1. Tác giả Nguyễn Du
- Nguyễn Du sinh năm 1765, mất năm 1820 tại Thăng Long, quê gốc của ông ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh. Nguyễn Du có tên chữ là Tố Như và hiệu là Thanh Hiên.
- Nguyễn Du sinh trưởng trong gia đình đại quý tộc có truyền thống khoa bảng và văn học. Cha và anh trai cùng cha khác mẹ của Nguyễn Du đều làm quan lớn trong triều đình.
- Cuộc đời của Nguyễn Du gắn liền với những biến cố lịch sử lớn trong giai đoạn cuối thế kỳ 18 đầu thế kỷ 19. Ông đã chứng kiến sự suy tàn của nhà Lê- Trịnh, sự nổi dậy, hình thành và kết thúc của triều Tây Sơn và sự hình thành của nhà Nguyễn. Chính những biến cố lịch sử đó cũng ảnh hưởng nhiều đến tư tưởng và cuộc đời sáng tác thơ văn của Nguyễn Du.
- Nguyễn Du là danh nhân có vốn kiến thức vô cùng sâu rộng. Ông không chỉ am hiểu văn hóa dân tộc mà còn hiểu sâu về văn chương Trung Quốc bởi trong thời gian làm quan dưới thời nhà Nguyễn, ông từng được cử đi xứ Trung Quốc.
- Nói về sự nghiệp văn học của Nguyễn Du, ông đã để lại cho người đời sau nhiều tác phẩm thơ văn có giá trị bằng cả chữ Hán và chữ Nôm. Trong đó các tác phẩm bằng chữ Hán phải kể đến ba tập thơ Thanh Hiên thi tập, Nam trung thi tập và Bắc hành tạp lục. Tác phẩm chữ Nôm của Nguyễn Du nổi bật nhất với tập thơ Truyện Kiều hay còn có tên gọi khác là Đoạn trường tân thanh.
2. Đoạn trích Chị em Thúy Kiều
a. Hoàn cảnh sáng tác
- Đoạn trích Chị em Thúy Kiều nằm ở phần mở đầu của Truyện Kiều. Đây là phần tác giả Nguyễn Du giới thiệu về gia đình của Thúy Kiều.
- Phần giới thiệu gia đình Kiều, tác giả Nguyễn Du tập trung chủ yếu vào miêu tả tài sắc của hai chị em Thúy Kiều và Thúy Vân.
b. Bố cục đoạn trích Chị em Thúy Kiều
Đoạn trích Chị em Thúy Kiều trích Truyện Kiều của Nguyễn Du có thể chia bố cục thành 4 phần như sau:
Phần 1: Từ đầu đến đoạn thơ “ mười phân vẹn mười” : Nguyễn Du giới thiệu chung về vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều
Phần 2: Tiếp theo đến đoạn thơ “ tuyết nhường màu da”: Nguyễn Du miêu tả vẻ đẹp đoan trang, sang trọng của Thúy Vân
Phần 3: Tiếp theo đến đoạn thơ “ lại càng não nhân”: Nguyễn Du miêu tả vẻ đẹp mặn mà, sắc sảo của Thúy Kiều cũng như tài năng của nàng.
Phần 4: Đoạn thơ còn lại: Nguyễn Du miêu tả cuộc sống của hai chị em cùng những dự cảm về tương lai của hai người con gái nhà họ Vương.
II. Soạn bài Chị em Thúy Kiều: Phần đọc hiều văn bản
Câu 1 trang 83 SGK Ngữ Văn 9 tập 1
Kết cấu của đoạn thơ và trình tự miêu tả nhân vật của tác giả
Kết cấu của đoạn trích Chị em Thúy Kiều được chia thành 4 phần bao gồm:
- Phần 1: Bốn câu thơ đầu: Nguyễn Du khái quát về hai chị em Thúy Kiều và Thúy Vân.
- Phần 2: Bốn câu thơ tiếp theo: Nguyễn Du miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân
- Phần 3: Mười hai câu thơ tiếp theo: Nguyễn Du miêu tả vẻ đẹp của Thúy Kiều cũng như tài năng của nàng.
- Phần 4: Bốn hai câu thơ tiếp : Nguyễn Du miêu tả cuộc sống, đức hạnh của hai chị em.
Trình tự miêu tả nhân vật của Nguyễn Du:
- Bốn câu thơ đầu Nguyễn Du miêu tả vẻ đẹp chung của hai chị em Thúy Kiều và Thúy Vân. Sau khi miêu tả chung, Nguyễn Du mới khắc họa chân dung của từng nhân vật
- Bốn câu thơ kế tiếp Nguyễn Du đã miêu tả vể đẹp của Thúy Vân rõ ràng hơn. Thừ khuôn mặt tròn đầy, đến đôi mày mái tóc và làn da của Vân đều hiện lên đây là người con gái có vẻ đẹp phúc hậu và đầy đặn. Nguyễn Du miêu tả Thúy Vân trước với dụng ý làm đòn bẩy để làm nổi bật lên vẻ đẹp và tài sắc của Thúy Kiều – nhân vật chính của tập thơ.
- Nếu như Thúy Vân chỉ cần 4 câu thơ đã miêu tả xong chân dung của nàng thì Nguyễn Du dùng đến 12 câu thơ mới khắc họa được tài và săc của Thúy Kiều. Thúy Kiều hiện lên trước mắt người đọc là một người con gái tài sắc vẹn toàn đến vẻ đẹp của thiên nhiên còn phải “ghen tị” vì không đẹp như Kiều.
- Bốn câu thơ cuối tác giả Nguyễn Du khái quát về cuộc sống nề nếp và đức hạnh của hai chị em Thúy Vân, Thúy Kiều.
=> Kết cấu trong thơ của Nguyễn Du vừa chặt chẽ nhưng cũng vô cùng hợp lý. Vẻ đẹp chung và riêng của hai chị em được thể hiện hết sức rõ ràng và ấn tượng như hiện ra trước mắt người đọc.
Câu 2 trang 83 SGK Ngữ Văn 9 tập 1
Hình tượng ước lệ vẻ đẹp của Thúy Vân và cảm nhận về nhan sắc, tích cách của Thúy Vân
Chỉ với bốn câu thơ, Nguyễn Du đã khắc họa chân dung một người con gái với vẻ đẹp phúc hậu và đoan trang:
- Câu thơ mở đầu “ Vân xem trang trọng khác vời” : Nguyễn Du khẳng định vẻ đẹp của Thúy Vân là vẻ đẹp sang trọng và vô cùng cao quý
- Câu thơ thứ 2 sử dụng những hình ảnh tượng trưng để miêu tả khuôn mặt của Thúy Vân: “ khuôn trăng đầy đặn” chỉ khuôn mặt tròn đầy đặn, phúc hậu, “ nét ngài nở nang” gợi tả một cặp lông mày đậm sắc nét.
- Câu thơ thứ 3 Nguyễn Du miêu cả sư dịu dàng của Thúy Vân thông qua “ hoa cười ngọc thốt đoan trang” ý chỉ nụ cười e thẹn, giọng nói dịu dàng đoan trang của người con gái được giáo dục đầy đủ trong xã hội cũ.
- Câu thơ thứ 4 Nguyễn Du miêu tả vẻ đẹp của mái tóc bồng bềnh với hình tượng “ mây thua nước tóc” và làn da trắng “ tuyết nhường màu da”. Vẻ đẹp của Thúy Vân khiến thiên nhiên phải nhường nhịn.
=> Qua cách miêu tả vẻ đẹp phúc hậu đoan trang của Thúy Vân, Nguyễn Du cũng ngầm dự báo về cuộc đời yên bình êm ấm của Thúy Vân.
Câu 3 trang 83 SGK Ngữ văn 9 tập 1
Những điểm giống và khác khi miêu tả Thúy Kiều so với Thúy Vân
Điểm giống nhau khi Nguyễn Du miêu tả nhan sắc của Thúy Kiều: Nguyễn Du cũng sử dụng hình ảnh thiên nhiên để miêu tả nhan sắc của Thúy Kiều
- Hình tượng “ làn thu thủy” và “ nét xuân sơn” được Nguyễn Du sử dụng để miêu tả đôi mắt đẹp của Kiều. Đó là đôi mắt trong như làn nước mùa thua và cặp lông mày thanh thoát như nét núi mùa xuân.
- Hình tượng “ hoa ghen thua thắm”, “liễu hờn kém xanh”: Nguyễn Du đã nhấn mạnh vẻ đẹp của Kiều là vẻ đẹp khiến thiên nhiên phải ghen tỵ. Ở đây Nguyễn Du cũng ngầm báo về một tương lai đầy truân chuyên của người con gái đẹp Thúy Kiều.
- Về tài năng của Thúy Kiều, Nguyễn Du đã viết “ sắc đành đòi một, tài đành họa hai” tức nhan sắc và tài năng của Thuý Kiều có một không ai, hiếm ai có thể sánh nổi.
- Sự thông minh của Thúy Kiều được Nguyễn Du miêu tả là “ sẵn tính trời”, tức Kiều là người con gái thông minh, tài năng từ khi sinh ra.
- Không những thế Kiều còn là người con gái am hiểu về âm nhạc, thơ ca qua cách miêu tả “ pha nghề thi họa đủ mùi ca ngâm”. Tiến đàn của Kiều là tiếng đàn của một người con gái đa sầu đa cảm.
Điểm khác khi Nguyễn Du miêu tả Thúy Kiều:
- Sử dụng biên pháp đòn bẩy, miêu tả Thúy Vân trước rồi mới đến Thúy Kiều để làm nổi bật vẻ đẹp, tài năng của Kiều
- Miêu tả Thúy Vân, Nguyễn Du chỉ cần 4 câu thơ, trong khi miêu tả Thúy Kiều cần đến 12 câu thơ.
- Nguyễn Du chỉ miêu tả ngoại hình của Thúy Vân, còn Thúy Kiều ông còn miêu tả cả vẻ đẹp tài năng, tâm hồn đa sầu đa cảm của nàng.
Câu 4 trang 83 SGK Ngữ Văn 9 tập 1
Những vẻ đẹp được tác giả nhấn mạnh ở Thúy Kiều
Khi miêu tả vẻ đẹp Thúy Kiều, Nguyễn Du còn nhấn mạnh đến vẻ đẹp tài năng và tâm hồn của Kiều:
- Kiều là người con gái thông minh và hiểu biết, điều đó được thể hiện qua câu thơ “ thông minh vốn sẵn tính trời”
- Kiều là người con gái am hiểu về âm nhạc và thơ ca , được Nguyễn Du thể hiện qua câu thơ “ pha nghề thi họa đủ mùi ca ngâm”
- Kiều là người con gái đa sầu đa cảm, điều này thể hiện qua tiếng đàn “ Một thiên bạc mệnh lại càng não nhân” của nàng.
=> Bên cạnh nhan sắc khiến vẻ đẹp thiên nhiên phải ghen tỵ thì Kiều còn hội tụ đủ tài năng của người con gái xong xã hội cũ “ cầm – kỳ – thi – họa” đặc biệt là tài đánh đàn của Kiều. Việc Nguyễn Du nhấn mạnh tài năng của Kiều còn gợi ra những dự cảm về số phận gian truân của nàng bởi quan niệm “ tài mệnh tương đố” trong thời kỳ trung đại.
Câu 5 trang 83 SGK Ngữ Văn 9 tập 1
Phân tích vẻ đẹp của Thúy Vân, Thúy Kiều dự báo số phận hai người
Khi miêu tả sắc đẹp của Thúy Kiều, Thúy Vân, Nguyễn Du cũng đưa ra những dự báo về số phận của hai chị em:
- Nguyễn Du miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân cho thấy Vân là người con gái có vẻ đẹp phúc hậu, hiền lành và sẽ có cuộc đời yên ả, suôn sẻ. Nguyễn Du đã vô cùng tinh tế khi miêu cả vẻ đẹp của Vân chỉ khiến thiên nhiên “ nhường” và “ thua”
- Khi miêu tả vẻ đẹp của Thúy Kiều, Nguyễn Du dùng những từ ngữ có phần mạnh hơn để nhấn mạnh vẻ đẹp sắc sảo, mặn mà của Kiều. Hơn nữa, vẻ đẹp của Kiều còn khiến thiên nhiên phải ghen, phải hờn – một vẻ đẹp còn đứng trên cả thiên nhiên, tạo vật. Với cách miêu tả như vậy, Nguyễn Du cũng ngầm dự báo một tương lai trắc trở, bất hạnh của Thúy Kiều.
Câu 6 trang 83 SGK Ngữ Văn 9 tập 1
Bức chân dung của Thúy Vân, Thúy Kiều ai nổi bật hơn
Hai bức chân dung miêu tả Thúy Vân và Thúy Kiều đều để lại những ấn tượng sâu đậm cho độc giả. Tuy nhiên có thể dễ dàng nhận thấy chân dung Thúy Kiều được Nguyễn Du miêu tả có phần nổi bật hơn Thúy Vân. Điều này hoàn toàn phù hợp với dụng ý của tác giả bởi chính bản thân tác phẩm Truyện Kiều viết về cuộc đời bất hạnh của nàng. Nếu như Vân chỉ được miêu tả qua vẻn vẹn bốn câu thơ thì đến Kiều, Nguyễn Du phải viết đến mười hai câu thơ mới khắc họa hết được sắc đẹp và tài năng của nàng. Vẻ đẹp của Thúy Vân tác giả chỉ tập trung vào tính cách và nhan sắc nhưng đến Thúy Kiều, Nguyễn Du còn gợi tả cả về nhan sắc, tài năng và tâm hồn đa sầu đa cảm của nàng. Thúy Vân tuy là em nhưng được Nguyễn Du miêu tả trước, đây là nghệ thuật đòn bẩy giúp phần miêu tả Thúy Kiều thêm trọn vẹn bởi tác giả muốn tạo ra một phông nền để làm nổi bật nhất hình tượng của Thúy Kiều trong mắt bạn đọc.
Với lối miêu tả nhân vật vô cùng đặc biệt của Nguyễn Du, vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều như hiện ra trước mắt người đọc. Hy vọng gợi ý soạn bài Chị em Thúy Kiều của HOCMAI sẽ là tài liệu tham khảo hiệu quả cho các bạn học sinh khối 9!
