Chuyên đề Các tác dụng của ánh sáng chi tiết Vật Lý 9

Trong bài viết này, HOCMAI sẽ cùng các em học sinh tìm hiểu về chuyên đề Các tác dụng của ánh sáng – Một chuyên đề trong chương 3 Quang Học – Vật Lý 9. Nào cùng bắt đầu ngay bây giờ nhé!

 

Bài viết tham khảo thêm:

• Sự phân tích ánh sáng trắng
• Sự trộn các ánh sáng màu
• Màu sắc các vật dưới ánh sáng trắng và dưới ánh sáng màu

 

I – Lý thuyết Chuyên đề Các tác dụng của ánh sáng

1. Tác dụng nhiệt của ánh sáng

– Ánh sáng khi chiếu vào các vật sẽ làm cho chúng nóng lên. Khi đó năng lượng ánh sáng đã bị biến đổi thành nhiệt năng. Đó chính là tác dụng nhiệt của ánh sáng.

Ví dụ:

+ Ở ngoài trời nắng, chúng ta cảm thấy nóng bức

+ Để nhiệt kế ở ngoài trời nắng thì số chỉ của nhiệt kế tăng

+ Vào mùa hè, băng sẽ tan chảy

– Trong tác dụng nhiệt của ánh sáng, những vật có màu tối sẽ hấp thụ năng lượng ánh sáng mạnh hơn những vật có màu sáng.

– Ứng dụng: Phơi quần áo, làm muối, phơi lúa, phơi rơm, rạ,…

2. Tác dụng sinh học của ánh sáng

Ánh sáng có thể gây ra một số sự biến đổi nhất định ở các sinh vật. Đó chính là tác dụng sinh học của ánh sáng. Năng lượng ánh sáng trong tác dụng này đã biến đổi thành một số dạng năng lượng cần thiết cho cơ thể của sinh vật.

Ví dụ:

+ Nơi có đủ ánh sáng thì cây phát triển tốt còn nơi thiếu ánh sáng thì cây phát triển kém.

+ Trẻ nhỏ có thời gian ở ngoài trời nhiều hơn sẽ có sức khỏe và đề kháng tốt hơn

+ Trong nông nghiệp, thắp đèn vào ban đêm giúp kích thích cây ra trái nghịch mùa.

+ Ánh nắng thích hợp để giúp phát triển xương

– Hoa hướng dương là loài hoa ngả về phía Mặt Trời

3. Tác dụng quang điện của ánh sáng

Khi có ánh sáng chiếu vào, một số thiết bị có thể phát ra điện (Được gọi là pin quang điện).  Tác dụng quang điện là tác dụng của ánh sáng lên pin quang điện.

4. Sơ đồ tư duy về các tác dụng của ánh sáng

 

II – Giải bài tập Chuyên đề Các tác dụng của ánh sáng SGK Vật lí 9

Câu C1 | Trang 146 SGK Vật Lý 9 

Hãy nêu một số hiện tượng chứng tỏ rằng ánh sáng khi chiếu vào các vật sẽ làm nóng các vật đó lên.

Hướng dẫn trả lời

Ví dụ: 

• Đặt các vật ở ngoài nắng thì các vật đó sẽ bị nóng lên; 
• Để một cục nước đá ra trời nắng, cục đá đó sẽ bị tan chảy;
• Để một quả bóng bị xẹp hơi ra ngoài trời nắng, sau một thời gian ta sẽ thấy quả bóng nóng và căng hơi lên,…

Câu C2 | Trang 146 SGK Vật Lý 9 

Hãy kể một số công việc mà trong đó người ta sử dụng tác dụng nhiệt của ánh sáng để giúp phục vụ đời sống hoặc sản xuất.

Hướng dẫn trả lời

Ví dụ: 

• Phơi khô các vật (lúa, rơm, rạ, cá,…); 
• Làm muối; 
• Sưởi nắng,…

Câu C3 | Trang 147 SGK Vật Lý 9 

Hãy so sánh độ tăng nhiệt độ của một tấm kim loại ở trong hai trường hợp (tại bảng 1 SGK) và rút ra được kết luận về khả năng hấp thụ năng lượng ánh sáng của những vật màu đen và màu trắng.

Hướng dẫn trả lời

Trong cùng một khoảng thời gian, với cùng nhiệt độ ban đầu và cùng nhiệt độ chiếu sáng thì khi bị chiếu sáng mặt đen nhiệt độ của tấm kim loại sẽ tăng nhanh hơn nhiệt độ của tấm kim loại ấy khi bị chiếu sáng vào mặt trắng. Điều đó có nghĩa là: Ở trong cùng điều kiện, vật có màu đen hấp thụ năng lượng ánh sáng tốt và nhiều hơn màu trắng.

Câu C4 | Trang 147 SGK Vật Lý 9 

Hãy nêu một ví dụ về sự tác dụng của ánh sáng đối với cây cối.

Hướng dẫn trả lời

Cây cối thường ngả hoặc vươn ra chỗ có ánh sáng mặt trời để quá trình quang hợp hiệu quả hơn.

Câu C5 | Trang 147 SGK Vật Lý 9 

Hãy nêu một ví dụ về tác dụng của ánh sáng đối với cơ thể con người.

Hướng dẫn trả lời

Cho trẻ nhỏ tắm nắng thường xuyên sẽ tốt cho sức khỏe, tăng sức đề kháng cho trẻ. Vì ánh sáng mặt trời có tác dụng làm tăng cường khả năng tổng hợp vitamin D, giúp ngăn ngừa bị còi xương ở trẻ.

Câu C6 | Trang 147 SGK Vật Lý 9 

Hãy kể ra một số dụng cụ, thiết bị chạy bằng pin mặt trời mà em biết. Mô tả về hình dạng bên ngoài của một viên pin Mặt Trời và cách để làm cho nó hoạt động.

Hướng dẫn trả lời

– Một số dụng cụ chạy bằng pin mặt trời như:

• Đồng hồ đeo tay;
• Đồ chơi trẻ em; 
• Các vệ tinh nhân tạo; 
• Tàu vũ trụ; 
• Máy bay,…

– Pin mặt trời là những tấm bán dẫn điện như Germani (Ge), Silic (Si),… có thể rất nhỏ và cũng có thể rất lớn. Pin có khả năng biến đổi trực tiếp năng lượng ánh sáng trở thành điện năng khi được chiếu sáng qua việc làm giải phóng nhiều điện tử ở trong lòng chất bán dẫn và cung cấp năng lượng điện cho những thiết bị sử dụng điện ở bên ngoài.

Câu C7 | Trang 148 SGK Vật Lý 9 

Muốn cho pin phát điện thì cần phải có điều kiện gì?

Khi pin hoạt động, nó có nóng lên hay không? Như vậy pin hoạt động được có phải nhờ tác dụng nhiệt của ánh sáng hay không?

Hướng dẫn trả lời

– Muốn cho pin phát điện, cần phải chiếu ánh sáng vào pin.

– Khi pin hoạt động, nó sẽ không nóng lên hoặc nếu có nóng lên cũng không đáng kể. 

Câu C8 | Trang 148 SGK Vật Lý 9 

Tương truyền rằng Ac-si-mét đã sử dụng gương để đốt cháy các chiến thuyền của người La Mã khi đến xâm phạm quê hương của ông – Thành Xi-ra-quy-xơ. Ác-si-mét đã áp dụng tác dụng gì của ánh sáng mặt trời.

Hướng dẫn trả lời

Ác-si-mét đã sử dụng tác dụng nhiệt của ánh sáng mặt trời.

Câu C9 | Trang 148 SGK Vật Lý 9 

Bố mẹ thường khuyên con cái thỉnh thoảng nên ra ngoài nắng để cho cơ thể được cứng cáp và khỏe mạnh. Bố mẹ muốn nói đến tác dụng gì của ánh sáng mặt trời?

Hướng dẫn trả lời

Bố mẹ muốn nói tới tác dụng sinh học của ánh sáng mặt trời.

Câu C10 | Trang 148 SGK Vật Lý 9 

Tại sao vào mùa đông chúng ta nên mặc quần áo màu tối, còn về mùa hè lại nên mặc quần áo màu sáng?

Hướng dẫn trả lời

Vào mùa đông nên mặc quần áo màu tối bởi vì quần áo màu tối hấp thụ nhiều năng lượng ánh sáng mặt trời giúp sưởi ấm cho cơ thể. 

Về mùa hè, chúng ta nên mặc quần áo màu sáng vì nó hấp thụ ít năng lượng của ánh sáng mặt trời nên giảm được sự nóng bức khi đi ngoài nắng.

 

III – Bài tập trắc nghiệm chuyên đề Các tác dụng của ánh sáng

Câu 1: Tác dụng nào dưới đây không phải do ánh sáng gây ra?

A) Tác dụng nhiệt

B) Tác dụng quang điện

C) Tác dụng từ

D) Tác dụng sinh học

Trả lời

→ Đáp án C

Câu 2: Ánh sáng có tác dụng nhiệt khi năng lượng ánh sáng biến đổi thành

A) điện năng 

B) nhiệt năng

C) cơ năng 

D) hóa năng

Trả lời

Ánh sáng có tác dụng nhiệt khi năng lượng ánh sáng biến đổi thành nhiệt năng

→ Đáp án B

Câu 3: Về mùa hè, ta không nên mặc quần áo màu tối ban ngày khi đi ra đường phố vì quần áo màu tối

A) hấp thụ ít ánh sáng nên sẽ cảm thấy nóng.

B) hấp thụ nhiều ánh sáng nên sẽ cảm thấy nóng.

C) tán xạ ánh sáng nhiều nên sẽ cảm thấy nóng.

D) tán xạ ánh sáng ít nên sẽ cảm thấy mát.

Trả lời

Về mùa hè, ta không nên mặc quần áo màu tối ban ngày khi đi ra đường phố vì quần áo màu tối hấp thụ nhiều ánh sáng nên sẽ cảm thấy nóng

→ Đáp án B

Câu 4: Chọn phương án sai

Những việc chứng tỏ được tác dụng nhiệt của ánh sáng là:

A) Phơi quần áo

B) Làm muối

C) Sưởi ấm về mùa đông

D) Quang hợp của cây

Trả lời

→ Đáp án D

Câu 5: Công việc nào ở dưới đây đã sử dụng tác dụng nhiệt của ánh sáng?

A) Đưa một chậu cây cảnh ra bên ngoài sân phơi.

B) Kê bàn học cạnh với cửa sổ cho sáng.

C) Phơi thóc ở ngoài sân khi trời nắng to.

D) Cho ánh sáng chiếu vào bộ pin mặt trời của đồng hồ để nó hoạt động.

Trả lời

→ Đáp án C

Câu 6: Hiện tượng nào dưới đây biểu hiện về tác dụng sinh học của ánh sáng?

A) Ánh sáng mặt trời chiếu vào cơ thể làm cho cơ thể nóng lên.

B) Ánh sáng chiếu vào một hỗn hợp khí hidro và khí clo đựng trong một ống nghiệm có thể sẽ gây ra sự nổ.

C) Ánh sáng khi chiếu vào một pin quang điện sẽ làm cho nó phát điện.

D) Ánh sáng mặt trời vào lúc sáng sớm chiếu vào cơ thể trẻ em sẽ giúp chống được bệnh còi xương.

Trả lời

Ánh sáng mặt trời vào lúc sáng sớm chiếu vào cơ thể trẻ em sẽ giúp chống được bệnh còi xương là biểu hiện về tác dụng sinh học của ánh sáng

→ Đáp án D

Câu 7: Ánh sáng mặt trời khi chiếu vào cây cối có thể sẽ gây ra những tác dụng gì?

A) Chỉ gây ra tác dụng nhiệt

B) Sinh học và quang điện

C) Nhiệt và quang điện

D) Nhiệt và sinh học

Trả lời

→ Đáp án D

Câu 8: Trong việc tắm nắng của trẻ em và việc sưởi nắng của người già, người ta đã sử dụng những tác dụng nào của ánh nắng mặt trời?

A) Đối với cả người già và trẻ em đều là sử dụng tác dụng nhiệt.

B) Đối với cả người già và trẻ em đều là sử dụng tác dụng sinh học.

C) Sử dụng tác dụng nhiệt đối với người già, còn đối với trẻ em là tác dụng sinh học.

D) Sử dụng tác dụng sinh học đối với người già, còn đối với trẻ em là sử dụng tác dụng nhiệt.

Trả lời

→ Đáp án B

Câu 9: Trong pin năng lượng ánh sáng đã biến đổi thành

A) Nhiệt năng

B) Quang năng

C) Năng lượng điện

D) Cơ năng

Trả lời

Trong pin năng lượng ánh sáng đã biến đổi thành năng lượng điện

→ Đáp án C

Câu 10: Ánh sáng chiếu vào bộ pin Mặt Trời lắp ở trên một máy tính bỏ túi sẽ gây ra các tác dụng gì?

A) Chỉ gây ra tác dụng nhiệt.

B) Chỉ gây ra  tác dụng quang điện.

C) Gây ra đồng thời cả tác dụng nhiệt và tác dụng quang điện.

D) Không gây ra tác dụng nào cả.

Trả lời

Ánh sáng chiếu vào bộ pin Mặt Trời lắp ở trên một máy tính bỏ túi sẽ gây ra các tác dụng quang điện

→ Đáp án C

Vậy là qua bài viết này, HOCMAI đã cùng các em học sinh tìm hiểu về Tác dụng nhiệt, Tác dụng sinh hoạt và Tác dụng quang điện của ánh sáng. Mong rằng bài viết về chuyên đề Các tác dụng của ánh sáng sẽ giúp các em nắm chắc kiến thức và hoàn thành tốt các bài tập.